نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم تربیتی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

2 دانشجوی دکتری روانشناسی تربیتی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

چکیده

هدف پژوهش حاضر پی بردن به تجربیات دانش‌آموزانی بود که تعلل­ورزی تحصیلی داشتند. روش پژوهش حاضر کیفی و از نوع پدیدارشناسی بود. مصاحبه نیمه ساختاریافته با 11 نفر از دانش‌آموزان پسر سال چهارم رشته­های نظری مقطع متوسطه دوم (دبیرستان) شهرستان مریوان که به‌صورت هدفمند انتخاب شدند، در سال تحصیلی 96-95 انجام شد. مصاحبه‌های ضبط‌شده به‌صورت کتبی ثبت شدند و به روش هفت مرحله‌ای کلایزی مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفتند. تحلیل تجربه زیسته دانش­آموزان، موجب شناسایی و دسته­بندی و استخراج مقوله‌های اصلی «سبب‌شناسی تعلل ورزی تحصیلی»، «پیامدها» و «راهکارها» شد و همین‌طور از مقوله­های اصلی ذکرشده، مقوله‌های فرعی سبب‌شناسی درون فردی مشتمل بر نداشتن مهارت مدیریت زمان، کمال‌گرایی و مطلق اندیشی، افکار منفی و ترس از شکست، بی‌علاقه بودن به موضوعات درسی و سبب‌شناسی برون فردی و پیرامونی شامل دوستان بی‌برنامه و بی‌انگیزه، نبود الگوی موفق و همین‌طور پیامدهای عاطفی و روانی- تحصیلی و رفتاری - شناختی و راهکارهای فردی – اجتماعی از مقوله­های اصلی پیامدها و راهکارها، استخراج شدند. یافته‌های این پژوهش توانست تصویر روشنی از علل تعلل­ورزی تحصیلی، پیامدها و راهکارهای حل مشکل ارائه کند.

کلیدواژه‌ها

آق آتابای، آ. (1393). بررسی رابطه هوش اجتماعی و تنظیم هیجان با تعلل­ورزی تحصیلی با توجه به میانجی‌گری برون‌گرایی دانش‌آموزان دوره دوم متوسطه شهر گنبدکاووس در سال 92-93. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان.
ابوالقاسمی، ع.؛ نظری، م.؛ زاهد، ع. و نریمانی، م. (1391). نقش هیجانات خودآگاه و تعلل‌ورزی در پیش‌بینی عملکرد و اعتمادبه‌نفس تحصیلی دانشجویان. اندیشه‌های نوین تربیتی، 29، 9-28.
اشتری مهرجردی، ا.؛ بگیان کوله مرز، م. جعباسی، م. و محمودیان، ح. (1394). اثربخشی آموزش راهبردهای مدیریت زمان بر بهبود مهارت‌های مطالعه و تعلل ورزی دانش‌آموزان. مجله نوآوری‌های آموزشی، 54، 84-100.
آلیس، آ. و نال، ج. (1391). روان‌شناسی اهمال‌کاری: غلبه بر تعلل ورزیدن. ترجمه فرجاد. تهران: رشد.
بدری گرگری، ر. و حسینی، ف. (1391). بررسی رابطه باورهای انگیزشی و راهبردهای یادگیری با تعلل­ورزی دانشجویان دانشگاه تبریز. فصلنامه تازه­ها و پژوهش­های مشاوره، 36، 111-126.
جوکار، ب. و لطیفیان، م. (1385). رابطه ابعاد هویت و جهت­گیری هدف در گروهی از دانش‌آموزان پیش‌دانشگاهی شهرستان­های شیراز و یاسوج. مجله علوم تربیتی و انسانی دانشگاه شیراز، 49، 27-46.
جوکار، ب. و دلاورپور، م. آ. (1386). رابطه تعلل­ورزی آموزشی با اهداف پیشرفت. مجله اندیشه‌های نوین تربیتی، 12، 3-4.
حاتمی، ج.؛ پژمان­فرد، م. و صالح نجفی، م. (1392). رابطه باورهای هوشی، هدف­های پیشرفت و تعلل­ورزی تحصیلی در بین دانشجویان دانشگاه تهران. فصلنامه پژوهش در نظام­های آموزشی، 7 (21)، 57-70.
حاج باقری، ا.؛ پرویزی، س. و صلصالی، م. (1394). روش‌های تحقیق کیفی. تهران: نشر و تبلیغ بشری.
دشت بزرگی، ز. (1395). رابطه تعلل‏ورزی و کمال‌گرایی تحصیلی با فرسودگی تحصیلی و عملکرد تحصیلی در دانشجویان پزشکی. راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، ۹ (۱)، 34-41.
رحیمیان بوگر، ا. و روحانی­پور، ش. (1394). اهمال‌کاری تحصیلی در دانشجویان: نقش پیش‌بین عوامل جمعیتی و روان‌شناختی. راهبردهای شناختی در یادگیری، 3 (4)، 1-19.
سوار، ک.؛ بشلیده، ک. و شهنی ییلاق، م.(1389). ارتباط مدیریت زمان و خود اثربخشی ادراک‌شده با اهمال‌کاری تحصیلی. فصلنامه روان‌شناسی تربیتی، 14(5)، 99-112.
شهبازیان، آ. (1395). رابطه اهمال‌کاری تحصیلیو احساس تنهایی با فرسودگی تحصیلی دانش­آموزان مدارس متوسطه دوم. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان.
فاتحی. ی.؛ عبدخدایی، م.؛ آذرافروز. م. و بختی، م. (1393). اهمال‌کاری تحصیلی و پنج مدل شخصیتی. روان‌شناسی شخصیت، 9 (4)، 45-59.
فتحی، آ.؛ فتحی­آذر، ا.؛ بدری گرگری، ر. و میرنسب، م.(1394). اثربخشی آموزش راهبردهای تعلل­ورزی تحصیلی دانش­آموزان متوسطه شهر تبریز. آموزش و ارزشیابی، 30 (8)، 45-57.
قره­آغاجی، س.؛ فتحی آذر، ا.؛ واحدی، ش. و ادیب، ی. (1395). اثربخشی مداخله­های آموزشی مبتنی بر پذیرش و تعهد درمانگری بر تعلل­ورزی تحصیلی دانش­آموزان. روان‌شناسی تحولی: روانشناسان ایرانی، 50، 199-207.
قلایی، ب. و یعقوبی، ا. ق. (1392). بررسی رابطه ابعاد شخصیتی و عزت‌نفس با تعلل‌ورزی تحصیلی در دانشجویان دانشگاه فرهنگیان. مطالعات آموزشی و آموزشگاهی، 7، 71-86.
لواسانی، م.؛ آذرنییاد، آ.؛ مهمان پذیر، پ. و رضائیان، ح. (1392). نقش خودکارآمدی تحصیلی و ابعاد تعلل­ورزی تحصیلی در پیش‌بینی میزان وابستگی به اینترنت، مجله جهانی رسانه، 16، 1-26.
محمدپور، ا. و بهمنی، م. (1389). زنان، پاساژ و مصرف نشانه‌ها. مطالعات راهبردی زنان، 47، 41-72.
نریمانی، م.؛ رستم اوغلی، ز. و موسی زاده، ت (1395). نقش تعلل ورزی، خود تنظیم‌گری و باورهای فرا شناختی در پیش‌بینی فرسودگی تحصیلی دانش‌آموزان دختر دوره متوسطه، فصلنامه پژوهش در نظام­های آموزشی، 10 (33)، 51-72.
نیکبخت، ا.؛ عبدخدائی، م. و حسن‌آبادی، ح. (1392). اثربخشی واقعیت درمانی گروهی بر افزایش انگیزش تحصیلی و کاهش اهمال‌کاری تحصیلی دانش­آموزان، مجله پژوهش‌های روان‌شناسی بالینی و مشاوره، 3 (2)، 81-94.
هاشمی، ل. (1392). بررسی رابطه علی کمال­گرایی و تعلل ورزی تحصیلی با واسطه­گری خودتنظیمی انگیزشی، شناختی و فراشناختی. پایان‌نامه دکتری روان‌شناسی تربیتی، دانشگاه شیراز.
یعقوبی، ا. ق.؛ قلایی، ب.؛ رشید، خ. و کردنوقابی، ر. (1394). عوامل مرتبط با تعلل­ورزی. فصلنامه روان‌شناسی تربیتی، 37، 161-185.
Aremu, A. O., Williams, T. M., & Adesina, F. T. (2011). Influence of academic procrastination and personality types on academic achievement and efficacy of in-school adolescents in Ibadan. IFE Psychologia, 19, 93–113.
Balkis, M. (2013).Academic procrastination, academic life satisfaction and academic achievement: The mediation role of rational beliefs about studying. Journal of Cognitive and Behavioral Psychotherapies, 13(1), 57–74.
Balkis, M., & Dura, E. (2007). The evaluation of the major characteristic and aspects of the procrastination in the framework of psychological counseling and guidance. Educational Sciences: Theory and Practice, 7, 376-385.
Day, V., Mensink, D., & Sullivan, M. (2000). Patterns of academic procrastination. Journal of college Reading & Learning, 30(2),120-134.
Deci, E. L., & Ryan, R. M. (1985). Intrinsic motivation and self-determination in human behavior. New York: Plenum.
Duru, M.B, E. (2007).The Evaluation of the Major Characteristics and Aspects of the Procrastination in the Framework of Psychological Counseling and Guidance. Educational Sciences: Theory & Practice 7 (1), 376-385.
Eccles, J., & Wigfield, A. (1992). The development of achievement task values: A theoretical analysis. Developmental Reviw, 12, 265-310.
Fuschia, M., & Siveis, (2006). I will look after my health model with community dwelling adults. Personality and individual differences, 43, 185-271.
Gustavson, D. E., & Miyake, A. (2017). Academic procrastination and goal accomplishment. Learning and Individual Differences, 54,160–172.
Kachgal, M., Hansen, L. S., & Nutter, K. J. (2001). Academic procrastination prevention/intervention strategies and recommendations. Journal of Developmental Education, 25(Fall), 14-24.
Noran, F. Y. (2000). Procrastination among students in institutes of higher learning: Chalenges for KEconomy. Retrieved 28 March 2018 from http://www.mahdzan.com/papers/procrastinate.htm.
Orpen, C. (1998).The causes and consequences of academic procrastination: Aresereach not. West Educat. 21, 73-5.
Ryan, R., & Deci, E. (2000). Intrinsic and Extrinsic Motivations: Classic Definitions and New Directions. Contemporary Educational Psychology, 25, 54–67.
 Shrav, G., Wadkins, T. & Olafson, L. (2007). Doing the things we do: A grounded theory of academic procractination. Journal of Educational Psychology, 99(1), 12-25.
Steel, P. (2007). The nature of procrastination: A meta-analytic and theoretical review of quintessential self-regulatory failure. Psychological Bulletin, 133, 65-94