نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد روان‌شناسی، دانشگاه محقق اردبیلی

2 دانشجوی دکتری تخصصی روان‌شناسی، دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

هدف از پژوهش حاضر تعیین مؤلفه‌های تشکیل­دهنده و عوامل تأثیرگذار بر موفقیت تحصیلی رتبه­های برتر کنکور در قالب یک الگوی پارادایمی بود. برای دست­یابی به این هدف، از روش پژوهش کیفی، نظریه زمینه­ای­ مبتنی بر رویکرد اشتراوس و کوربین و مصاحبه نیمه ساختاریافته استفاده شد. شرکت‌کنندگان شامل 33 دانشجوی رتبه برتر کنکور در مقاطع و رشته­های مختلف تحصیلی در سال 96-1395 بودند که بر اساس روش نمونه­گیری نظری و اصل اشباع انتخاب شدند. تجزیه‌وتحلیل اطلاعات بر اساس سه روش کدگذاری باز، محوری و گزینشی صورت گرفت. یافته‏های پژوهش نشان داد که سازه موفقیت تحصیلی به‌عنوان مقوله اصلی مبتنی بر مؤلفه دست­یابی به اهداف است. از مؤلفه‌های تشکیل­دهنده این مقوله می­توان به قبولی در دانشگاه­های معتبر، رسیدن به مدارج عالی علمی و کسب تخصص در رشته تحصیلی اشاره کرد. همچنین از عوامل اثرگذار بر موفقیت تحصیلی می‏توان به غایت­نگری و خودباوری به‌عنوان شرایط علی؛ حمایت خانوادگی و امکانات آموزشی به‌عنوان شرایط زمینه­ای؛ هوش تحصیلی به‌عنوان شرایط واسطه­ای و پشتکار و برنامه‏ریزی به‌عنوان راهبرد اشاره کرد. مقوله مرکزی به دست آمده، انگیزش موفقیت تحصیلی است که تمام عوامل علی، زمینه­ای و مداخله­ای تأثیرگذار بر موفقیت تحصیلی را در بر گرفته و نیز پاسخ نهایی به سؤال اصلی پژوهش یعنی عوامل مؤثر بر موفقیت تحصیلی است.

کلیدواژه‌ها

ابراهیمی، نسرین؛ صباغیان، زهرا و ابوالقاسمی، محمود. (1390). بررسی رابطه امید با موفقیت تحصیلی دانشجویان. فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، 60، 1-16.
ابوالحسنی، منصوره. (1389). بررسی مقایسه‌ای استعاره‌های موفقیت بین سه گروه رتبه‌های برتر، متوسط و پذیرفته‌نشدگان آزمون سراسری 1389-1388. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران.
اشتراوس، ا؛ و کربین، ج. (2000). مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریه زمینه­ای. ترجمه ا. افشار (1392) چاپ سوم. تهران: نی.
اندیشمند، ویدا و ابراهیمی، عهدیه. (1395). بررسی اثربخشی آموزش موقعیت کنترل بر هدف گذاری و انگیزه پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان دختر مقطع متوسطه سیرجان در سال تحصیلی 95-1394. پژوهش در نظام­های آموزشی، 10(35)، 266-279.
سعدی‌پور (بیابانگرد)، اسماعیل. (1387). روش‏های پیشگیری از افت تحصیلی. تهران: انتشارات انجمن اولیا و مربیان.
تمنایی­فر، محمدرضا و گندمی، زینب. (1390). رابطه انگیزه پیشرفت با پیشرفت تحصیلی در دانشجویان. راهبردهای آموزش، 4(1)، 15-19.
حسین پور، مریم. (1389). بررسی رابطه بین علاقه‌مندی به رشته تحصیلی و پیشرفت تحصیلی. مشاور مدرسه، 5(4)، 5-13.
حنیفی، فریبا و امینی، زهرا. (1395). بررسی رابطه بین سبک­های مقابله­ای با پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان مقطع متوسطه شهر تهران. تحقیقات مدیریت آموزشی، 8(2)، 89-108.
زکی، محمدعلی. (1384). بررسی جامعه‌شناختی نقش عوامل اجتماعی، رضایت اجتماعی و عزت‌نفس بر موفقیت تحصیلی. مجله علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه سیستان و بلوچستان، 2، 21-42.
رضانژاد، محمد طاهر؛ رضانژاد، تیمور؛ نوریان، خیرالله؛ غفاریان، حمیدرضا و حسن­زاده، نسرین. (1393). ارتباط بین مؤلفه‌های هوش هیجانی با موفقیت تحصیلی و افسردگی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی یاسوج. ارمغان دانش، 19(2)، 188-194.
زمینی، سهیلا؛ حسینی­نسب، سید داوود و هاشمی نصرت آباد، تورج. (1386). اثربخشی آموزش راهبردهای برنامه‌ریزی عصبی-کلامی بر انگیزش پیشرفت و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان. پژوهش در سلامت روان‌شناختی، 1(3)، 51-59.
سراوانی، س. (1389). بررسی میزان موفقیت تحصیلی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی زاهدان و عوامل مؤثر بر آن در سال 1389. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، تهران.
سلملیان، زهره و کاظم­نژاد، احسان. (1393). همبستگی عزت‌نفس با موفقیت تحصیلی در دانشجویان. پرستاری و مامایی جامع‏نگر، 24(71)، 40-47.
سیف، علی اکبر. (1377). روان‌شناسی پرورشی. تهران: آگاه.
شولتز، د؛ و شولتز، س. (2002). نظریه‌های شخصیت. ترجمه‌ی سید محمدی (1383). تهران: ویرایش.
شریعتمدار، آسیه؛ و نعیمی، مریم. (1394). پیش­بینی انگیزه پیشرفت تحصیلی از طریق سبک­های مقابله­ای با مشکلات نوجوانان. پژوهش در نظام­های آموزشی، 9(31)، 191-210.
صالحی، شایسته؛ یارقلی، راحله و متقی، مینو. (1392). رابطه راهبردهای یادگیری شناختی و فراشناختی با موفقیت تحصیلی در دروس نظری داخلی جراحی پرستاری. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 13(2)، 616-628.
ظریف­قاسمیان، نعیمه. (1395). واکاوی رابطه مطالعه آزاد بر میزان موفقیت تحصیلی دانشجویان رشته روان‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد. فصلنامه علوم و فنون مدیریت اطلاعات، 1(2)، 57-75.
قنبرپورعالم، ضرغام؛ فرح­بخش، کیومرث و اسمعیلی، معصومه. (1391). بررسی و مقایسه روابط خانوادگی دانش‌آموزان موفق و ناموفق در تحصیل. فصلنامه خانواده پژوهی، 8(31)، 337-353.
لطفی­عظیمی، افسانه؛ افروز، غلامعلی؛ درتاج، فریبرز و نعمت طاوسی، محترم. (1394). نقش مسند مهارگری و خودکارآمدی در پیش­بینی انگیزش تحصیلی دانش­آموزان. پژوهش در نظام­های آموزشی، 9(31)، 1-18.
مولازاده، علیرضا؛ حمایلی، حمیرا؛ غلامی، محمدسعید؛ مرتضوی، احمدرضا؛ دولتخواه، حمیدرضا و قدسی، رقیه. (1393). ارتباط سلامت عمومی و انگیزه پیشرفت با موفقیت تحصیلی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی فسا در سال 1392. مجله دانشکده علوم پزشکی نیشابور، 2(4)، 54-61.
هژبریان، هانیه؛ بیگدلی، ایمان اله؛ نجفی، محمود و رضایی، علی محمد. (1393). ارائه الگوی روان‌شناختی شکوفایی انسان بر اساس نظریه زمینه‌ای. فصلنامه روان‌شناسی تربیتی، 34(10)، 207-230.
هوارث، د؛ و فیشر، پ. (2008). ازدواج موفق و خانواده سالم. ترجمه به پژوه (1388). تهران: انتشارات انجمن اولیا و مربیان.
یاراحمدی، یحیی و مرادی، امید. (1391).بررسی رابطه بین ادراک حمایت از سوی خانواده، معلمان و دوستان و باورهای خودکارآمدی با پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان. نخستین همایش ملی شخصیت و زندگی نوین.
یوسفی، علیرضا؛ قاسمی، غلامرضا و فیروزنیا، سمانه. (1388). ارتباط انگیزش تحصیلی با پیشرفت تحصیلی دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان. مجله آموزش در علوم پزشکی، 9(1)، 79-85.
Beane, J. A. (1991). Sorting out the self-esteem controversy. Educational Leadership, 49, 25-30.
Boeree, G. (2006). Alfred Adler. Retrieved on from: http://webspace.Ship.Edu/cg boer/adler.html
Coutinho, S. A. (2007). The relationship between goals, metacognition, and academic success. Educate, 7(1), 39-47.
Dennis, J. M., Phinney, J. S., &Chuateco, L. I. (2005). The role of motivation, parental support, and peer support in the academic success of ethnic minority first-generation college students. Journal of College Student Development, 46(3), 223-236.
Henderson, B., Marx, M., & Kim, Y. (1999). Academic interests and perceived competence in American, Japanese, and Korean children. Journal of cross-cultural psychology, 30(1), 32-50.
Iglesia, G., Stover, J. B., & Liporace, M. F. (2014).Perceived social support and academic achievement in Argentinean college students. Europe's Journal of Psychology, 10(4), 637–649.
Kessler, R. C., Foster, M. P. H., Saunders, W. B., & Stang, P. E. (1995). Socialconsequences of psychiatric disorders I: educational attainment. American Journal of Psychiatry, 152, 71026–71032.
Lewis, G. (2003). NLP practitioner course for teaching & learning. The Newsletter of the NLP in Education. Net work, Issue, 2.
Lockett, C. T., & Harrell, J. P. (2003). Racial identity, self-esteem, and academic achievement: Too much interpretation, too little supporting data. Journal of Black Psychology, 29(3), 325-336.
Mackinnon, S. P. (2012). Perceived social support and academic achievement: Cross-lagged panel and bivariate growth curve analyses. Journal of Youth and Adolescence, 41(4), 474-485.
Márquez, P. G. O., Martín, R. P., & Brackett, M. A. (2006). Relating emotional intelligence to social competence and academic achievement in high school students. Psicothema, 18 (Suplemento), 118-123.
Mihaela, P.L. (2015). Psychological factors of academic success.Social and Behavioral Sciences 180,1632-1637.
Ruus, V. R., Veisson, M., Leino, M., Ots, L., Pallas, L., Sarv, E. S., &Veisson, A. (2007). Students'well-being, coping, academic success, and school climate. Social Behavior and Personality, 35(7), 919-936.
Snyder, C. R., Shorey, H. S., Cheavens, J., Pulvers, K. M., Adams III, V. H., &Wiklund, C. (2002). Hope and academic success in college. Journal of educational psychology, 94(4), 820.
Trapmann, S., Hell, B., Hirn, J. O. W., & Schuler, H. (2007). Meta-analysis of the relationship between the Big Five and academic success at university. Journal of Psychology, 215(2), 132-151.
Turkum, A. S., Kiltas, A., Biyik, N., & Yemenici, B. (2005). The investigation of university student perceptions about family functioning. International Review, 5(1), 253-262.
Valentine, J. C., DuBois, D. L., & Cooper, H. (2004). The relation between self-beliefs and academic achievement: A meta-analytic review. Educational Psychologist, 39(2), 111-133.
Van Ameringen, M., Mancini, C., & Farvolden, P. (2003). The impact of anxiety disorders on educational achievement. Journal of anxiety disorders, 17(5), 561-571.
Williford, H. (2009). The Relationship between Emotional Intelligence and Academic Achievement in Eleventh Graders. Retrieved 10, November, 2009 from: http://www.nadasisland.com.
Zahed-Babelan, A., & Moenikia, M. (2010). The role of emotional intelligence in predicting students’ academic achievement in distance education system. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 2(2), 1158-1163.
ZAHEDANI, Z. Z., REZAEE, R., YAZDANI, Z., BAGHERI, S., & NABEIEI, P. (2016). The influence of parenting style on academic achievement and career path. Journal of advances in medical education & professionalism, 4(3), 130.