نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده معماری دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی تهران، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد معماری دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی تهران، ایران

چکیده

در این پژوهش هدف آن بوده است که به بررسی مفهوم خلاقیت و علل و عوامل پرورش یک
فرد خلاق و نیز بررسی کارکردها و اجزای فضای باز مدرسه با تأکید بر مدارس ابتدایی و
خصوصیات و نیازهای کودکان این دوره، پرداخته و راهکارهایی برای معماری فضاهای باز
آموزشی مبتنی بر تقویت خلاقیت فراگیران به عنوان ساکنین مدرسه ارائه شود . پژوهش از
لحاظ هدف، بنیادی و از نظر ماهیت، کمی کیفی است . در مجموع 10 مدرس ۀ ابتدایی ( 5
مدرسه دخترانه و 5 مدرسه پسرانه) به طور تصادفی انتخاب گشتند که حجم نمونه آن 204 نفر
به بررسی مدل اولیه و مدل اصلاح شده Amos بوده است. سپس محقق با استفاده از نرمافزار
پرداخته است. در مدل اصلاحشده تمام ضرایب مسیر(به استثنای ضریب مسیر انعطافپذیری
عملکردها و کنجکاوی و کنجکاوی و بازی مشارکت) دارای مقادیر بالا و معناداری بودهاند.
در انتها پژوهشگر بر اساس یافته ها راهکارهایی را ارائه داده است.

کلیدواژه‌ها

آنتونیادس. (1382). بوطیغای معماری ، جلد 1و 2. انتشارات سروش ص 127 -60.
احمدی، غلامعلی. (1380). بررسی میزان همخوانی و هماهنگی بین سه برنامه قصد شده، اجرا شده و کسب شده در برنامه جدید آموزش علوم دوره ابتدایی در سطح مناطق شهری کشور . پژوهشکده تعلیم و تربیت.
ادیب ‌نیا، اسد. (1383). بررسی موانع اجرای روش تدریس فعال در مدارس ابتدایی شهر تهران، طرح در سازمان دفتر پژوهش و نوآوری‌های آموزشی تهران.
افشار نادری، کامران. (1384). تکنیک‌های خلاقیت . مجله معمار ، شماره 9 ، ص 4 تا 12.
اکرمی،غلامرضا. (1383).حیاط مدرسه -نقش فضای باز در مدارس ابتدایی. پایان نامه دکتری دانشگاه شهید بهشتی تهران.
امیری، شعله و اسعدی، سمانه. (1386). روند تحولی خلاقیت در کودکان. تازه های علوم شناختی. سال 9، شماره 4. صص 32-26.
بوهم،دیوید.(1381). ترجمه حسین نژاد ،محمد علی. در بارۀ خلاقیت.
حسینی ، افضل السادات.(1383). ماهیت خلاقیت و شیوه های پرورش آن. نشر آستان قدس رضوی.
حوری‌زاده، بهمنی و دیگران.(1378).تئوری‌های فراشناخت ـ یادگیری مشارکتی، نشریه کمیته خلاقیت سازمان پژوهش و نوآوری‌های آموزشی، تهران.
دانشپور ، عبدالهادی و همکاران.(1388). جایگاه دانش روانشناسی محیطی در ساختمان‌های بلندمرتبه با رویکرد معماری پایدار. نشریه هویت شهر. سال سوم . شماره 5. پاییز و زمستان.
دفتر تحقیقات سازمان نوسازی مدارس.(1382). اصول و مبانی طراحی فضاهای آموزشی (دبستان، طرح چاپ نشده سازمان نوسازی مدارس.
دلاور، علی.(1387). مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی. انتشارات رشد. چاپ هفتم. تهران
دهخدا، علی اکبر. (1347). لغت نامه. جلد 21
ریاحی ،ابوالقاسم.( 1380). نقش بازی در ایجاد خلاقیت وپرورش کودکان-چاپ اول.
زیباکلام، فاطمه . (1384). مبانی فلسفی آموزش و پرورش در ایران، نشرحفیظ . صص 74-73.
سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، معاونت امور فنی.( 1382). ضوابط طراحی ساختمان‌های آموزشی . نشریه شماره232.
سازمان نوسازی مدارس کشور.( 1376). فضاهای آموزشی از دیدگاه روانشناسی محیط. چاپ اول. تهران.
سراستاد،لیلا.( 1383).در جستجوی فضای رشد کودک ،در قالب طراحی فضای آفرینش هنری"-پایان نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه یزد.
سمیع آذر علیرضا .(1379). مفهوم و کارکرد فضای باز در مدارس سنتی و جدید.دانشکده هنرهای زیبا،گروه معماری، دانشگاه تهران، مجله صفه. شماره 10. صص 111-104.
سیف علی اکبر.(1380). روانشناسی پرورشی، روانشناسی یادگیری و آموزش، نشر آگاه، ص 213.
شفایی، مینو.(1388).اصول طراحی فضاهای آموزشی کودکان 3 تا 6 ساله با رویکرد ارتقای خلاقیت آنان در ایران. پایان نامه دکتری. دانشکده معماری و شهر سازی. دانشگاه علم وصنعت.
شهرآرای، مهرناز .(1370). روش‏های تربیتی پویا و خلاق، مجله پژوهش‌های تربیتی شماره 3، دور جدید، سال اول، زمستان.
شولتز ، دوان و شولتز سیدنی آلن.( 1379  ) . نظریه های شخصیت  .  سید محمدی، یحیی . موسسه نشر ویرایش . چاپ سوم .صص 250-249).
عظمتی، علیرضا.(1386). نقش فضای باز محله در رشد وخلاقیت کودکان. مجله باغ نظر. سال چهارم. پاییز و زمستان. شماره 8 .صص 72-59.
کاشانی محمد رضا .( 1385). آخرین توصیه های معماری برای احیاء فضاهای آموزشی. روزنامه جام جم مورخه 14 بهمن.
کاظمی یحیی، جعفری نرگس.(1387). بازدارنده های خلاقیت دانش‏آموزان. اندیشه های نوین تربیتی. دانشکده علوم تربیتی وروانشناسی. دانشگاه الزهراء. دوره 4، شماره 1 و2 بهار و تابستان. صص192-177.
کامل نیا، حامد.(1388).دستور زبان طراحی محیط‌های یادگیری (مفاهیم و تجربه‌ها).نشر سبحان نور.تهران. چاپ دوم.
کیامنش، علیرضا. (1375). برنامهه قصد شده و کسب شده در دوره راهنمایی. مجله علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز. شماره 3 و 4.
گلاور جان ای؛ بروینگ راجر اچ.(1385). ترجمه علینقی خرازی. روانشناسی تربیتی، اصول وکاربرد آن. تهران مرکز نشر دانشگاهی.
مرتضوی، شهرناز.(1376). فضاهای آموزشی از دیدگاه روانشناسسی محیط. انتشارات سازمان نوسازی مدارس کشور،تهران.
مطلبی، قاسم.(1380). روانشناسی محیطی . دانشی نو در خدمت معماری وطراحی شهری- مجله هنرهای زیبا، شماره 10، زمستان 1380، صص 67-52.
مظفر، فرهنگ و همکاران.(1386). نقش فضای باز محله در رشد و خلاقیت کودکان. باغ نظر. سال چهارم. پاییز و زمستان. صص 72-59.
منظوری،لیلی.(1385).کودک و معماری.پایگاه اینترنتی معماری و شهرسازی آرونا.
مهجور، رضا.(1383). روانشناسی بازی . شیراز. نشر ساسان. ص 181.
نقره کار، علی.(1385). حکمت هنر اسلامی. دانشگاه علم و صنعت ایران.
والتر کرونر.(1382). معماری برای کودکان. ترجمه احمد خوش نویس و المیرا میررحیمی .چاپ اول.
یغمایی، فرنوش. (1375). بررسی تأثیر جو مدرسه در میزان خلاقیت دانش‏آموزان کلاس پنجم ابتدایی مناطق 20 گانه آموزش و پرورش شهر تهران. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی. دانشگاه تربیت معلم تهران.
Amabile, T. M. (1998). How to Kill Creativity? Harv Bus Re.
Daiva Karkockiene. (2005). Creativity: Can it be Trained a Scientific Educology of Creativity. Cd-International Journal of Educology, Lithuanian Special Issue 51  Vilnius Pedagogical University. Pp.51-58
De Gregori A. (2007)Thesis for Master of Science in Architecture. New Jersey school of architecture learning environments: redefining the discourse, on school architecture.
Dickut, J. E. (2003) A Brief Review of Creativity, Rochester, Institute of Technology.
Edwards, C. P. & Springate, K. W. (1995). Encouraging Critivity in Early Childhood Classrooms. ERIC Digest, Office of Educational Research & Improvement, Washington DC.
Fielding Nair International. (2009). Architects and Change Agents for Creative Learning Communities. http://www.fieldingnair.com.
Higgins P. & Nicol R. (2002). Outdoor Education. Authentic Learning in the context of Landscapes, Vol. 2.
Horneker, H. (2005) Space and Place- Setting Stage for Social Interaction. University of Sussex.
Jortoft F. I. (2004). Landscape as Playspace: The Effects of Natural Environments on Children's Play and Motor Development, Children, Youth and Environments, Vol. 2, No. 14, pp.21-44
Kristensen, T. (2004).The Physical of Creativity. Creativity and Innovation Management, Vol 13, No. 2, p89.
Kytta, m. (2002). Affordances of Childrens Environments in the Context of Cities. Small Towns, Suburbs and Rural Villages in Finland and Belarus. Environmental
Psychology, 22, 109-123.
Ladd G.W. (1999). Peer relationships and social competence during early and middle childhood. Annual Review Psychology, Vol. 50. pp. 333-359.
Mark Ziegler and Daniel Kurz. (2008). Changing School Architecture in Zurich. City of Zurich Real Estate Management, Switzerland. PEB Exchange. OECD, 3.
Mc Coy M. & Evans, J. & Gary, W. (2002). The Potential Role of the Physical Environment in Fostering Creativity. Creativity Research Journal, Vol 14, No. 3, 4. Pp. 409-426
Mozaffar, F. (1997). A Suggested Approach for School Design Based on Psychological and Communication Theories for Iran. Doctoral dissertation, Sheffield university.
Parkash N. (2005). The Language of School Design, NCEF.
Proctor, R. & Burnett, P. C. (2004). Measuring Cognitive and Dispositional Characteristics of Creativity in Elementary Students. Creativity Research Journal, Vol. 16, No. 4, pp. 421-429
Pyle R. (2001).Eden in a Vacant Lot: Special Places, Species and Kids in the Community of Life. In: Children and Nature: Theoretical, Conceptual, and Empirical Investigations. Kahn, P.H. and Kellert, S.R. (eds). Cambridge: MIT Press.
Rutland, M. and  Barlex, D. (2008) ‘Perspectives on pupil creativity in design and technology in the lower secondary curriculum in England’ in The International Journal for Technology and Design Education, 18: 139-165.
Said I. (2007). Architecture for Children: Understanding Children Perception towards Built Environment. In: Proceedings of International Conference Challenges and Experiences in Developing Architectural education in Asia, Islamic University of Indonesia, 8 -10 June.
Shibata, S. & Suzuki, N. (2004) . Effects of an In Door Plant on creative Task Performance and Mood. Scand J Psychol. Vol. 45, NO. 5. Pp. 373- 381
Steven, Bingler. (2009). Environments for Learning Perspectives on Architecture and Children14- Anne. Taylor, Ph.D.
Taylor A., Kuo F., Sullivan W.(2001). Views of nature and self-discipline: evidence from inner city children, Journal of Environmental Psychology.