نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1  استادیار گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی، دانشگاه محقق اردبیلی، ایران

2 استاد گروه علوم تربیتی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

3 دانشیار گروه علوم تربیتی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

4 دانشیار گروه جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، د دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران.

5 استادیار گروه علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی ارومیه، ارومیه، ایران.

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، بررسی و سنجش سطح توسعه‏یافتگی و تبیین شکاف بین شهرستان‏های استان اردبیل به لحاظ برخورداری از شاخص‏های آموزشی بود. این پژوهش ازنظر هدف کاربردی و با توجه به ترکیب شاخص‏ها از نوع توصیفی تحلیلی و به دلیل استفاده از پرسشنامه، پیمایشی و از نوع روش همبستگی بود. اطلاعات تعداد 53 شاخص در قالب امکانات فیزیکی فضاهای آموزشی و پرورشی، امکانـات علمـی - آموزشی دانش‏آموزی، پیشـرفت تحصـیلی دانش‌آموزان، شاخص‏های بهره‏وری اقتصادی، شاخص‏های منابع انسانی با مراجعه به سالنامه آماری و به‏صورت کتابخانه‏ای و شاخص‏های نهادی، شاخص‏های غیر شناختی و شاخص‏های فرایندی نیز از طریق پرسشنامه جمع‏آوری‏ شده است. برای جمع‏آوری داده‏های شاخص‏های غیر شناختی و فرایندی کلیه دانش‌آموزان متوسطه دوم استان و به تعداد 60278 با روش نمونه‏گیری طبقه‏ای نسبتی به تعداد 1100 نفر در سال تحصیلی 97-1396 انتخاب شدند بـا اسـتفاده از مدل‏های ویکور و روش وزن دهی آنتروپی به رتبه‏بندی منـاطق آموزش‏وپرورش اسـتان مبادرت گردید. سپس از طریق روش‌های آماری همچون تحلیل رگرسیونی و تحلیل واریانس و با استفاده از فرآیند تحلیل شبکه‏ای به تجزیه‏وتحلیل عوامل مؤثر بر توسعه منـاطق آموزش‏وپرورش استان اردبیل اقدام گردید و درنهایت تأثیرگذارترین شاخص‏ها مشخص شدند. برازش مدل حاکی از آن است که ارتباط بین فضاهای آموزشی - پرورشی، منابع انسانی با پیشرفت تحصیلی و شاخص‏های غیر شناختی، نهادی، فرآیندی و بهره‏وری در سطح 01/0 معنادار است با توجه به نتایج ضریب تعیین، بخش‏های هشت‏گانه داده‏شده میزان 4/99 درصد از تغییرات توسعه مناطق آموزش‏وپرورش استان اردبیل را تبیین می‏کند و 6/0 درصد توسط عوامل ناشناخته تبیین و پیش‏بینی می‏شود. بر اساس یافته‏ها شهر اردبیل ازنظر توسعه‏یافتگی در رتبه اول و شهر اصلاندوز در رتبه آخر قرارگرفته است.

کلیدواژه‌ها

احمدی، ع. و موسوی، م. ن. و سادات کهکی، ف. (1394). تحلیل نابرابری فضایی شهرستان‏های استان کردستان با استفاده از شاخص‏های توسعه. دومین کنگره بین‏المللی و پنجمین همایش ملی عمران و توسعه شهری: سنندج، اسفند 1394، 18-22.
اسلامی هرندی، ف.،کریمی ،ف.، و نادی، م. ع .(1398) . شناسایی مؤلفه‌های عدالت آموزشی در آموزش‌وپرورش ایران. مجله پژوهش در نظام‌های آموزشی ، 13(47)،57-77.
پورطاهری، م.، محمدی، ن.، و رکن‏الدین افتخاری، ع. (1393). ارزیابی و سنجش محرومیت در سطح مناطق روستایی مورد: بخش مرکزی شهرستان جوانرود. فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 3(3)، 17-40.
حبیبی، آ.، ایزدیار، ص.، و سرافرازی، ا. (۱۳۹۳). تصمیم‏گیری چندمعیاره فازی. تهران: کتیبه گیل.
حکمت نیا، ح. و موسوی م. ن. (1392). کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه‏ریزی شهری و ناحیه‏ای، چاپ سوم. تهران: آزادپیما.
حکمت نیا، ح. و موسوی م. ن. (1383). بررسی و تحلیل روند تغییرات سطوح توسعه و نابرابری‌های ناحیه‌ای در استان یزد (1375-1355). مجلهجغرافیاوتوسعه، 2(4)، 101-112.
حکمت نیا، ح. و موسوی م. ن. (1385). کاربردمدلدرجغرافیاباتأکیدبربرنامه‏ریزیشهریوناحیه‏ای. یزد: علم نوین.
خاکپور، ب. و باوان پوری، ع. (1388). بررسی و تحلیل نابرابری در سطوح توسعه‏یافتگی مناطق شهر مشهد. مجلهدانشوتوسعه، 16(27)، 182-202.
روشن، ا. ر.، حسینی لرگانی، س. م.، و قائمی ، ف. (1386). تحلیل برنامه‌های توسعه کشور در بخش آموزش عالی(پس ‌از انقلاب). پژوهش در نظام‌های آموزشی، 4(10)،75-96.
رهنمایی، م. ت. و پور موسوی، س. م. (1385). بررسی ناپایداری‏های امنیتی کلان‏شهر تهران بر اساس شاخص‏های توسعه پایدار شهری. مجله پژوهش‏هایجغرافیایی، 57(38)، 177-193.
زالی، ن. (1379). سطح‏بندیتوسعه منطقه‏ای، نمونهموردیاستانآذربایجانشرقی، پایان‏نامه کارشناسی ارشد، دانشکده هنر و معماری. گروه شهرسازی. دانشگاه شیراز.
زیاری، ک.، زنجیرچی، س. م. و سرخ کمال، ک. (1396). بررسی و رتبه‌بندی درجه توسعه‏یافتگی شهرستان‏های استان خراسان رضوی با استفاده از تکنیک تاپسیس. پژوهش‏هایجغرافیایانسانی، 72، 17-30.
شریف زادگان، م. ح. (1385). راهبردهای توسعه اقتصادی و عدالت اجتماعی. فصلنامهرفاهاجتماعی، 6(24)، 9-30.
شیانی، م. (1383). وضعیت شهروندی و موانع تحقق آن در ایران، رساله دکتری جامعه‏شناسی. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
صفرزاده، ب. (1392). سنجش درجه‏ی توسعه‏یافتگی شهرهای استان اردبیل بر اساس شاخص‏های خدمات شهری با استفاده از مدل TOPSIS، دومین کنگره بین‏المللی سازه. معماری و توسعه شهری در سال ۱۳۹۳.
قائد رحمتی، ص. و خادم الحسینی، ا. (1389). تحلیلی بر درجه توسعه‌یافتگی شهرستان‏های استان سیستان و بلوچستان، نشریهآمایشمحیط، 3، 97-113.
کلالی، مقدم، ژ. (1378). بررسی پروژه‏های اقتصادی اجتماعی در توسعه مناطق محروم در شهرستان تربت‏جام. پایان‏نامه کارشناسی ارشد، مشهد: دانشگاه فردوسی.
محمدی، ج.، عبدلی، ا.، و فتحی بیرانوند، م. (1391). بررسی سطح توسعه‏یافتگی شهرستان‏های استان لرستان به تفکیک بخش‏های مسکن و زیر بنایی و خدمات رفاهی، کشاورزی و صنعت. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 12(25)، 127-150.
موسایی، م.، و احمدزاده، م. (1388). آموزش توسعه‏ای و توسعه پایدار. توسعه راهبر، 58(18)، 209-223.
نسترن، م. و فتاحی، س. (1388). سطح‏بندی شهرستان‏های استان گلستان ازنظر شاخص‏های توسعه‏یافتگی با استفاده از روش تحلیل عاملی. جغرافیاومطالعاتمحیطی، 1(1)، 43-54.
نسترن، م. (1382). تبیین فضایی و تحلیل پراکنش نما گرهای آموزشی، مطالعه موردی: مناطق شهری اصفهان. مجلهپژوهشیعلومانسانیدانشگاهاصفهان، 15، 39-58.
یزدانی، م. ح.، غفاری گیلانده، ع. و علیزاده، ی. (1392). بررسی و رتبه‏بندی توسعه آموزشی نواحی نوزده‏گانه آموزش‏وپرورش استان اردبیل. دوفصلنامهمطالعاتبرنامه‏ریزیآموزشی، 2(4)، 38-65.
References
Ahmadi, A. M., Mousavi, M. N. & Sadat Kohaki, F. (2015). Analysis of Spatial Inequality of Kurdistan Cities Using Development Indices. Second International Congress and Fifth National Conference on Civil and Urban Development: Sanandaj, 18-22. [In Persian]
Alexiadou, N. (2005). Social exclusion, and educational opportunity: the case of British education policies within a European Union context. Globalisation, Societies and Education3(1), 101-125.
Bailey, N., Flint, J., Goodlad, R., Shucksmith, M., Fitzpatrick, S., & Pryce, G. (2003). Measuring deprivation in Scotland: developing a long-term strategy. Final Report, Scottish Executive Central Statistics Unit.
Habibi, A., & Sadiqah, I. (2014). Fuzzy Multi-criteria Decision Making. Gill's Inscription Publications. [In Persian]
Hekmatya, H., & Mousavi, M-N. (2007). Model application in geography with emphasis on planning. Urban and Regional. Yazd: Modern Science Publications. [In Persian]
Hekmatya, H., & Mousavi, M-N. (2013). Model application in geography with emphasis on urban and regional planning, Third Edition. Tehran: Azadpima Publications. [In Persian]
Hekmatya, H., & Mousavi, M-N. (2004). A Study and Analysis of Process of Development Levels Changing and Regional Inequalities in Yazd Province During 1976-1996. Journal of Geography and Development, 2(4), 101-112. [In Persian]
Islami Harandi Karimi, F., & Nadi, M. A. (2020). Identifying the Components of Educational Justice in Iranian Education. Journal of Research in Educational Systems, 13 (47), 57-77. [In Persian]
Soares, J. O., Marquês, M. M. L., & Monteiro, C. M. F. (2003). A multivariate methodology to uncover regional disparities: A contribution to improve European Union and governmental decisions. European Journal of Operational Research145(1), 121-135.
Kalali Moghaddam, J. (2000). Nvestigation of socio-economic projects in development of deprived areas in Torbat Jam city. M.Sc., Mashhad: Ferdowsi University. [In Persian]
Khakpour, B., & Bavani Pouri, A. (2010). Investigation and analysis of inequality in developmental levels of Mashhad. Journal of Knowledge and Development (Scientific - Research), 16 (27), 202-182. [In Persian]
Laurini, R. (2018). Information systems for urban planning: a hypermedia cooperative approach. CRC Press. Routledge, New York.
Leinonen, T. (2001). Equality of Education-A Comparative Study of Educational Ideologies of the World Bank and the Governments of Zambia in 1971-1996 (Master's thesis). University of Tampere.
Mohammadi, J., Abdoli, A., & Fathibiranvand, M. (2012). Investigation of Development Level of Lorestan Provinces by Separation of Housing and Infrastructure and Welfare Services, Agriculture and Industry. Geographical Sciences Applied Research, 12 (25), 127-150. [In Persian]
Mosaic, M., & Ahmadzadeh, M. (2009). Developmental Education and Sustainable Development, Leadership Development, 58 (18), 209-223. [In Persian]
Nastaran, M., & Fatahi, S. (2009). Ranking of Golestan Provinces for Development Indicators Using Factor Analysis Method. Geography and Environmental Studies, 1 (1), 43-54. [In Persian]
Nastaran, M. (2003). Spatial Explanation and Distribution Analysis of Educational Representatives, Case Study: Isfahan Urban Areas), Journal of Isfahan University of Humanities Research, 15, 58-39. [In Persian]
Pour Taheri, M., Mohammadi, N., & Rakneddin Eftekhari, A. (2014). Evaluation and Evaluation of Deprivation in Rural Areas Case: Central District of Javanrood, Journal of Space Economics and Rural Development, 3(3), 17-40. [In Persian]
Qaed Rahmati, S. & Khadim al-Husseini, A. (2011) .An Analysis on the Expansion Rate of Sistan and Baluchestan Provinces, Environmental Preparation Journal, 3, 97- 113. [In Persian]
Rahnami, M. T. & Pour Mousavi, S. M. (2007). Investigation of Tehran Metropolitan Security Instability Based on Sustainable Urban Development Indicators. Magazine. Geographical Researc, 57(38), 177-193. [In Persian]
Roshan, A. R., Hosseini Largani, S. M., & Ghaemi, F. (2007). Analysis of Development Plans in the Higher Education (Post-Revolutionary) Sector, Research in Educational Systems, 4 (10), 75-96. [In Persian]
Safarzadeh, B.(2014). Evaluation of Ardebil City Development Level Based on Urban Services Indicators Using TOPSIS Model, Second International Structural Congress. Architecture and Urban Development in Year 2014. [In Persian]
Sharif Zadegan, M. H. (2007). Strategies for Economic Development and Social Justice. Social Welfare Quarterly, 6(24), 9-30. [In Persian]
Shiani, M. (2005). Citizenship Status and Obstacles to Realization in Iran, PhD Thesis in Sociology. Tehran: Allameh Tabatabai University. [In Persian]
Sindzingre, A. N. (1999, February). Exclusion and Poverty in Developing Countries: some issues. In Villa Borsig Workshop on Inclusion, Justice, and Poverty Reduction, German Foundation for International Development, Bonn (pp. 2-4).
Townsend, P. (1987). Deprivation. Journal of Social Policy, 16(2), 125–145.
Yazdani, M. H., Ghaffari Gilandeh, A., & Alizadeh, Y. (2014). Investigating and Ranking Educational Development of Nineteen Areas of Education in Ardabil Province, Two Quarterly Journal of Educational Planning Studies, 2(4), 38-65. [In Persian]
Zali, N. (2000). Regional Development Grading, Case Study of East Azarbaijan Province, MSc Thesis, Faculty of Art and Architecture. Department of Urban Planning. Shiraz University. [In Persian]
Ziyari, K., Zanjirchi, S. M. & Sorkh Kamal, K. (2018). Investigating and ranking the degree of development of Khorasan Razavi cities using TOPSIS technique. Human Geography Research, 17, 72-30. [In Persian]