نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 نویسنده مسئول، گروه آموزش علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران
2 دانشجوی کارشناسی ارشد تکنولوژی آموزشی دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات تهران، ایران
چکیده
هدف: این پژوهش با هدف بررسی جایگاه مؤلفه‌های سرمایه فرهنگی در کتاب‌های درسی دورۀ ابتدایی انجام گرفت.
روش: به همین منظور از روش تحلیل محتوا استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش شامل محتوای تمامی کتاب‌های درسی دوره دوم ابتدایی در سال تحصیلی 03-1402 شامل پایه‌های چهارم، پنجم و ششم بوده که از این جامعه، کتاب‌های فارسی، مطالعات اجتماعی و هدیه‌های آسمانی به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار پژوهش شامل سیاهه تحلیل محتوای سرمایه فرهنگی برحسب نظریه بوردیو است که پیش‌ازاین پژوهش تنظیم شده است و روایی آن از طریق روایی محتوایی و پایایی آن از طریق روش اسکات با 20/91 درصد مجدد محاسبه شد. برای تجزیه‌وتحلیل داده از آمار توصیفی و روش آنتروپی شانون استفاده شد.
یافته‌ها: یافته‌ها نشان داد که از میان مؤلفه‌های سرمایه فرهنگی که عبارت‌اند از عینیت یافته، نهادینه شده و تجسم‌یافته سرمایه فرهنگی عینیت یافته با فراوانی 1837 و 25/54 درصد بیشترین سهم را دارد، و کمترین نیز مربوط به سرمایه فرهنگی نهادینه شده با فراوانی 86 و 53/2 درصد است. فراوانی سرمایه فرهنگی تجسم‌یافته نیز 1463 و 20/43 درصد است. کمترین بار اطلاعاتی و ضریب اهمیت مربوط به بعد نهادینه شده معادل 25/0 و 03/0 است و بیشترین بار اطلاعاتی و ضریب اهمیت مربوط به بعد تجسم‌یافته معادل 37/0 و 18/0 است.
نتیجه‌گیری: بنا بر یافته‌های این پژوهش می‌توان نتیجه گرفت که، مؤلفان کتاب‌های درسی این دوره توانسته‌اند با اختصاص 73/33% از محتوای کتاب‌های درسی به مؤلفه‌های سرمایه فرهنگی تا حدی از قابلیت‌های کتاب‌های درسی ابتدایی برای انعکاس مؤلفه‌های سرمایه‌های فرهنگی استفاده نمایند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
اسکات، ویلیام. (2012). تئوری حسابداری مالی، ترجمه: علی پارسائیان. (1391). تهران: ترمه.
آذر، عادل. (1380). بسط و توسعه روش آنتروپی شانون برای پردازش داده‌ها در تحلیل محتوا. علوم انسانی دانشگاه الزهرا، 11(38-37)، 16-2
بابائی فرد، اسدالله، حیدریان، امین. (1394). بررسی تأثیر سرمایه فرهنگی بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان، فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، 12 (25)، 117-142.
برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران. (1391). مصوب جلسات 857 الی 872 شورای عالی آموزش‌وپرورش.
بابائی فرد، ا.، حیدریان، ا. (1394). بررسی تأثیر سرمایه فرهنگی بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان، فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، 12 (25)، 117-142.
حرفتی سبحانی لیل آبادی، محمد، پیری، موسی. (1396). تحلیل محتوای کتاب‌های فارسی دوره اول متوسطه برحسب میزان توجه به مؤلفه‌های سرمایه فرهنگی. فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، 10(4)، 41-65.
حقیقتیان، منصور. (1393). سرمایه فرهنگی و بازتولید بین نسلی: تأثیر سرمایه فرهنگی والدین بر موفقیت تحصیلی فرزندان در شهر اصفهان، فصلنامه مطالعات میان فرهنگی، 9(21)، 53-70.
خبازی، عزت، و بنی سی، پریناز. (1399). بررسی میزان توجه به مؤلفه‌های هویت در کتاب درسی مطالعات اجتماعی، فصلنامه پژوهش در نظام‌های آموزشی، 14(ویژه‌نامه تابستان)، 637-665.
درویشی، لیلا، احمدی، پروین. (1391). تحلیل محتوای برنامه‌های فرهنگی دوره متوسطه بر اساس نمادهای ملی و مذهبی، فصلنامه پژوهش و برنامهریزی درسی، 9(35)، 15-32.
رضایی، محمد، و تشویق، فاطمه. (1393). بازخوانی سنجه‌های سرمایة فرهنگی. فصلنامة مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 2 (1)، 9-35.
زلفعلی فام، جعفر، و آقایی، هادی. (1393). بررسی تأثیر سرمایه فرهنگی بر تعهد اجتماعی شهروندان به مسائل شهری (مطالعه موردی تبریز)، فصلنامه بررسی مسائل اجتماعی ایران، 5(1)، 77-112.
زینال تاج، فرزانه، دهقانی، مرضیه، و پاک‌مهر، حمیده. (1393). بررسی مقوله فرهنگ و قومیت در محتوای برنامه‌های درسی مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی، فصلنامه پژوهش‌های برنامة درسی، (4) 2، 117-130.
ساعی، علی، تشویق، فاطمه، و رضایی، محمد. (1394). مطالعه رابطه سرمایه فرهنگی خانواده، مدرسه و دانش‌آموز با موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان دختر مراکز پیش‌دانشگاهی، فصلنامه علوم اجتماعی، 22 (69)، 258-293.
صالحی امیری، سید رضا. (1391). سرمایه فرهنگی. انتشارات مرکز تحقیقات استراتژیک، تهران.
صالحی امیری، سید علیرضا.، رضایی، علی‌اکبر، و ازناوزاد، غزاله. (1393). بررسی تأثیر سرمایه فرهنگی بر تولیدات علمی دانشجویان، فصلنامه مطالعات توسعه اجتماعی - فرهنگی، 3 (1)، 93-113.
عاشوری، هایده، سیف نراقی، مریم، نادری، عزت‌الله، و علی عسگری، مجید. (1397). ارائه الگوی مناسب تدوین و تألیف کتب فارسی دوره اول متوسطه بر اساس مؤلفه‌های خبرگی آموزشی و انتقادی، فصلنامه پژوهش در نظام‌های آموزشی، 12 (ویژه‌نامه فروردین)، 175-194.
قانون چهارم و پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران. (1391).
محمدی، مصطفی، نوربخش، سید یاسر، خرم، سجاد، براری، حلیمه، و علویان، سکینه، لطفیان، زلیخا. (1401). تحلیل محتوای کتاب‌های هدیه‌های آسمانی برحسب توجه به مؤلفه‌های سرمایة فرهنگی، هفتمین همایش ملی پژوهش‌های نوین در حوزه علوم تربیتی و روانشناسی ایران، تهران.
محمدی مهر، غلامرضا. (1394). روش تحلیل محتوا (راهنمای عملی تحقیق)، تهران: انتشارت دانش نگار.
میرساردو، طاهره، و قدیمی، بهرام. (1397). سرمایه فرهنگی و پیشرفت تحصیلی (مطالعه موردی دانش‌آموزان متوسطه دوم شهر گلستان)، دوفصلنامه جامعه‌شناسی آموزش‌وپرورش، 11 (1)، 113- 127.
نصرآبادی، محمد، جعفرپور، مرتضی، بروری آررانی، زینب. (1391). عوامل مؤثر بر سرمایه‌های فرهنگی در شهرستان‌های کاشان و آران و بیدگل، فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 8 (27)، 143-170.
هاشمی، محرمعلی، یاری حاج عطالو، جهانگیر، ملکی آوارسین، صادق. (1401). آموزش‌وپرورش ناب - ملزومات و پیامدها، فصلنامه پژوهش در نظام‌های آموزشی، 16 (57)، 119-130.
References
Ashouri, H., Seifinaraghi, M., Naderi, E., Aliasgari, M. (2018). Provide a suitable template for compiling and compiling Persian textbooks of the first grade high school based on the components of critical and educational literacy, Journal of Reasearch in Educaion Science, 12, 175-194, [in persion]
Azar, A. (2001). Expansion and development of Shannon's entropy method for data processing in content analysis, Al-Zahra University Scientific-Research Quarterly of Human Sciences, (37), 2-16, [in persion]
Babaei Fard, A., Heydarian, A. (2014). Investigating the effect of cultural capital on students' academic progress, Social Sciences Quarterly of Ferdowsi University of Mashhad, 12 (25), 117-142, [in persion]
Bourdieu, P. (1986). The forms of capital. Hand Book of Theory and Research for The Sociology of Education, Network, Green Wood Press.
Byun, S., Schofer, E., Kyung-keun, K. (2021). Revisiting the role of cultural capital in East Asian educational systems: The case of South Korea. Sociology of Education, 85, 219-239.
Darvishi, L., Ahmadi, P. (2011). Content analysis of middle school cultural programs based on national and religious symbols, Research and Curriculum Planning Quarterly, 9 (35), 15-32, [in persion]
Dumais, S. A. (2006). Cultural capital, gender, and school success: The role of Habitus. Sociology of Education, 75 (1). 44-68.
Edgerton, J. D. &L. W. Robert. (2014). Cultural Capital or Habitus? Bourdieu and Beyond in the Explanation of Enduring Educational Inequality. Theory and Research in Education. 12 (2). 98- 116.
Haghitian, M. (2013). Cultural capital and intergenerational reproduction: the effect of parents' cultural capital on children's academic success in Isfahan city, Intercultural Studies Quarterly, 9 (21), 53-70, [in persion]
Hashemi, M., Yari Haj Atalou, J., Maleki Avarsin, S. (2022). Lean Education- Essential and Consequences, Journal of Reasearch in Educaion Science, 16, 119-130, [in persion]
Harfti Sobhani Lil Abadi, M. (2018). Analysis of the content of the first secondary school books according to the amount of attention paid to the components of cultural capital in the academic year 95-96, Culture Strategy Quarterly, 46, 168-195. [in persion]
Harfti Sobhani Lilabadi, M., Piri, M. (2016). Analysis of the content of Persian books of the first secondary school according to the amount of attention paid to the components of cultural capital, Iranian Cultural Research Quarterly, 10 (4), 41-65, [in persion]
Keklik, I. (2011). A content analysis of developntal psychology section of educational psychology textbooks used for teacher’s education in Turkey. Journal of The Precordia Social and Behavioral Sciences, 12, 393- 398.
Khabazi, E., Banisi, P., Evaluation of attention to identity components in seventh, eighth and ninth grade social studies textbook, Journal of Reasearch in Educaion Science, 14, 637-665, [in persion]
Lareau, A., Weninger, E. B. (2003). Cultural capital in educations research: A critical assessment. Journal of the Theory and Society, 32, 267-606.
Marteleto, L., Andrade, F. (2013). The educational achievement of Brazilian adolescents: Cultural capital and the interaction between families and schools. Sociology of Education, 87 (1). 16-35.
Mehr Mohammadi, M. (2014). Content analysis method (practical research guide), Daneshnegar publishing house, Tehran, [in persion]
Mirsardo, T., Ghadimi, b. (2017). Cultural capital and educational progress (a case study of secondary school students in Golestan city), Sociology of Education, 11 (1), 113-127, [in persion]
Mohammadi, M., Nourbakhsh, Y., Khorram, S., Rabiei, R., Lotfian, Z. (1401). Analyzing the content of Heavenly Gifts books according to the components of cultural capital, the 7th National Conference of Modern Researches in the field of Educational Sciences and Psychology of Iran, Tehran, [in persion]
Nasrabadi, M., Jafarpour, M., Brouri Arrani, Z. (2011). Factors affecting cultural assets in the cities of Kashan, Aran and Bidgol, Quarterly Journal of the Iranian Association for Cultural Studies and Communication, 8 (27), 143-170, [in persion]
National curriculum of the Islamic Republic of Iran. (2011). Approved by the 857th to 872nd sessions of the Supreme Council of Education, [in persion]
Rezaei, M., Tashvigh, F. (2013). Re-examination of cultural capital measures, Quarterly Journal of Social Studies and Research in Iran, 2 (1), 35-9, [in persion]
Sa'i, A., Tashvigh, F., Rezaei, M. (2014). Studying the relationship between family, school and student cultural capital with the academic success of female students in pre-university centers, Social Science Quarterly, 22 (69), 258-293, [in persion]
Salehi Amiri, R. (2011). Cultural capital. Publications of Strategic Research Center, Tehran, [in persion]
Salehi Amiri, A., Rezaei, A., Aznavzad, G. (2013). Investigating the effect of cultural capital on students' scientific productions, Socio-Cultural Development Studies Quarterly, 3 (1), 93-113, [in persion]
Scott, V (2011). Financial accounting theory, translation: Ali Parsaian. Termeh Publishing House, Tehran, [in persion]
The fourth and fifth laws of the development of the Islamic Republic of Iran. (2011), [in persion]
.Zainal Taj, F., Dehghani, M., Pakmehr, H. (2013). Investigating the category of culture and ethnicity in the content of elementary social studies curricula, Curriculum Research Quarterly, (4) 2, 117-130, [in persion]
Zolfali Pham, J., Aghaei, H. (2013). Investigating the effect of cultural capital on citizens' social commitment to urban issues (Tabriz case study), Iranian Social Issues Quarterly, 5 (1), 77-112, [in persion]
)