نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری برنامه درسی، دانشکده علوم تربیتی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران (نویسنده مسئول)
2 دانشیار گروه علوم تربیتی دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید بهشتی تهران ایران
چکیده
هدف: توجه به ویژگی اجتماعی دانش‌آموزان در فهرست اهداف آموزشی دوره ابتدایی همواره در طول طراحی و برنامهریزی درسی مدنظر بوده است؛ زیرا دوره ابتدایی به عنوان دوره‌ای حیاتی تأثیر بسزایی در آموزش رسمی و ضمنی بعد اجتماعی دانش‌آموزان به‌صورت مقطعی و آینده نگر دارد. این مطالعه با هدف واکاوی ویژگی اجتماعی دانش‌آموزان دوره ابتدایی از منظر معلمان انجام شد.
روش: پژوهش حاضر با رویکرد روش شناختی کیفی و روش پژوهش تحلیل محتوای کیفی انجام شد. ابزار گردآوری داده ها مصاحبه عمیق نیمه ساختارمند بود. مشارکت-کنندگان پژوهش در سال تحصیلی 1402-1401 به روش هدفمند از میان معلمان دوره ابتدایی شهرهای مختلف کشور ایران انتخاب شدند و با تعداد 14 معلم اشباع اطلاعات حاصل شد. تجزیه‌وتحلیل محتوای کیفی داده ها به کمک نرم افزار انجام شد.
یافته ها: یافته ها نشانگر مهم‌ترین ویژگی اجتماعی دانش‌آموزان ابتدایی در شش کد محوری و هفده کد باز و شامل مفهوم دیگران، درک تفاوتها، مسئولیت پذیری، حقوق و وظایف، مهارت تعاملی و عملکردگریزی بود. نتایج نشان دهنده کاهش ویژگیهای مسئولیت پذیری، آگاهی از حقوق و مهارت تعاملی دانش‌آموزان و افزایش ویژگیهای درک دانش‌آموزان از مفهوم دیگران، تفاوتها و عملکردگریزی در مقایسه با گذشته است.
نتیجه گیری: یافته های پژوهش حاضر توجه به ابعاد مسئولیت پذیری، حقوق و وظایف، مهارت تعاملی و عملکردگریزی را در پرورش ویژگی اجتماعی دانش‌آموزان تأیید کرد. تغییرات ایجادشده در ابعاد مختلف ویژگی اجتماعی دانش-آموزان باید سبب تغییر و اصلاح عناصر برنامه درسی ازجمله روش تدریس و گروه بندی دانش‌آموزان و درنتیجه اصلاح برنامه درسی اجراشده معلمان دوره ابتدایی شود.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
پورسلیم، عباس، عارفی، محبوبه، و فتحی واجارگاه، کوروش. (1398). مدل ادراک و نگرش معلمان، متخصصان و اساتید دانشگاه نسبت به برنامه درسی تربیت شهروند جهانی در دوره ابتدایی نظام آموزشی ایران. تدریس پژوهی، 7(1)، 19-41.
چراغی کازرونی، راضیه، البرزی، محبوبه، و خوشبخت، فریبا. (1402). تدوین بسته آموزشی تربیت شهروندی در حوزه روابط اجتماعی ویژه دانش‌آموزان دوره ابتدایی. مطالعات ملی، 24(2 (پیاپی 94))، 57-74.
دوستی، صابر، اسدیان، سیروس، و پیری، موسی. (1399). تحلیل برنامه درسی پایه ششم ابتدایی از منظر توجه به حقوق تربیتی دانش‌آموزان از دیدگاه معلمان و دانش‌آموزان، پژوهش در برنامهریزی درسی (دانش و پژوهش در علوم تربیتی-برنامهریزی درسی)، 17(37 (پیاپی 64))، 167-177.
رحیمی، مهدی، آرائی، مهدیه و زارع، مریم. (1398). اثربخشی کتاب‌درمانی تحولی بر مهارت اجتماعی و مشکلات رفتاری دانش‌آموزان، مجلۀ مطالعات آموزش و یادگیری. 11(1)، 162-146. 10.22099/jsli.2019.5341/
زارع، رؤیا، تکلوی، سمیه و غفاری، عذرا. (1401). اثربخشی آموزش تئاتر تعلیمی-تربیتی بر مسئولیت‌پذیری و رشد اخلاقی در دانش‌آموزان ابتدایی، فصلنامه فرهنگ مشاوره و رواندرمانی. 13(50).224-201. https://doi.org/10.22054/qccpc.2022.64733.2825
زارع، رؤیا، تکلوی، سمیه و غفاری، عذرا. (1400). اثربخشی بسته آموزش فلسفه به کودکان بر خودتعیین گری و مسئولیت پذیری دانش‌آموزان ابتدایی، فصلنامه رویش روانشناسی. 10(12)،48-37.
زارعی زوارکی، اسماعیل، زمانی، قاسم، و طاهایی، زهرا. (1396). آموزش حقوق بشر پیش از آموزش عالی و در دوره ابتدایی، پژوهشهای روابط بین‌الملل، 1(24)، 265-285.
سادات، سما، واحدی، شهرام، فتحی آذر، اسکندر، بدری گرگری، رحیم. (1399). اثربخشی مدل آموزش تربیت مثبت نگر مدرسه محور بر سطوح بهزیستی روان‌شناختی و اجتماعی دانش‌آموزان ابتدایی، مجله مطالعات آموزش و یادگیری. 12(1)، 343-313. 10.22099/jsli.2020.5830
سرباز، سمیرا، ستوده، احد، و رحیمی، مهدی. (1395). بررسی تأثیر آموزش محیط‌زیست بر بهبود نگرش دانش‌آموزان ابتدایی نسبت به حقوق حیوانات، آموزش محیط زیست و توسعه پایدار، 5(2)، 25-33.
سیف نراقی، مریم، قبادیان، مسلم، نادری، عزت‌الله و شریعتمداری، علی. (1390). اجتماع پژوهشی روشی مؤثر در رشد اجتماعی کودکان، تفکر و کودک، 2(2 (پیاپی 4))، 37-58.
شمس اسفندآباد، حسن، و روحانی، نیره. (1396). نقش صفات شخصیتی والدین در تحول اجتماعی کودکان پیش‌دبستانی، سلامت روان کودک (روان کودک)، 4(4)، 93-103.
عارفی، مژگان و لطیفیان، مرتضی. (1390). بررسی نقش همدلی و باورهای ماکیاولیستی در کفایت و عدم‌کفایت اجتماعی دانش‌آموزان نه تا دوازده‌ساله، مطالعات آموزش و یادگیری (علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز)، 3(1 (پیاپی 2-60))، 61-82.
عاشوری، فریبا، صادقی، علیرضا. (1399). بررسی میزان تأثیر آموزش مؤلفه های چندفرهنگی در ارتقای سواد چندفرهنگی دانش‌آموزان پایه ی ششم ابتدایی شهر تهران، فصلنامه روانشناسی تربیتی. 16(58)، 285-259. https://doi.org/10.22054/jep.2021.51092.2953
عباس هاشمی، تیناب، شریفی، اصغر و ایمانی، محمدنقی. (1398). ارائه مدل پرورش هویت چند فرهنگی دانش‌آموزان ابتدایی بر اساس نظریه داده بنیاد، فصلنامه علمی_پژوهشی توسعه ی آموزش جندی‌شاپور. 11(2)، 27-12. https://doi.org/10.22118/edc.2020.217831.1261
فتحیواجارگاه، کوروش و همکاران. (1400). هویتهای برنامه درسی شرحی بر نظریه های استادان برنامه درسی در دوران معاصر. تهران: نشر آییژ. ویراست اول.
قاسمی، کبری، اعتماد اهری، علاءالدین، و مکی آل آقا، بدیع الزمان. (1398). طراحی برنامه درسی با رویکرد جهانی‌شدن و حفظ هویت فرهنگی و اعتبارسنجی آن از دیدگاه متخصصان، پژوهش در نظام های آموزشی، 13(47)، 77-95. 10.22034/jiera.2020.171008.1800
کهزادی، محمد، یاراحمدی، یحیی، احمدیان، حمزه و جدیدی، هوشنگ. (1399). پیش بینی مسئولیت پذیری تحصیلی بر اساس بافت اجتماعی کلاس با واسطه گری ارضای نیازهای اساسی روان‌شناختی و اشتیاق تحصیلی، مجله مطالعات آموزش و یادگیری. 12(1)، 29-1. 10.22099/jsli.2020.5780
گلشنی، فاطمه. (1401). ارزیابی شبکه اجتماعی دانش‌آموزان (شاد) در ارائه آموزش مجازی از دیدگاه آموزگاران مقطع ابتدایی شهرستان شازند. شباک، 8(6 (پیاپی 69))، 131-142.
گلشنی، مریم، مکی آل آقا، بدیع الزمان و اعتماد اهری، علاءالدین. (1399). طراحی الگوی برنامه درسی آموزش شهروندی برای دانش آموزان، پژوهش در نظام‌های آموزشی، 14(51), 39-60.
محمدپور، احمد، محمدی، حمزه و کهنه پوشی، مصلح. (1391). جهانی‌شدن و هویت ملی در کتب درسی علوم اجتماعی دوره های تحصیلی، دو فصلنامه علمی تخصصی اسلام و علوم اجتماعی. 4(7)، 158-129.
محمدیان، کویستان، پیری، موسی، و حبیبی کلیبر، رامین. (1395). تعیین نیمرخ‌های دانش‌آموزان بر اساس مؤلفه‌های کمک خواهی، ادراکات محیط کلاسی و اهداف پیشرفت اجتماعی ازلحاظ فرسودگی تحصیلی: تحلیل مبتنی بر شخص، روانشناسی تربیتی (روانشناسی و علوم تربیتی)، 12(40)، 47-67.
مؤمنی راد، اکبر. (1392). تحلیل محتوای کیفی در آیین پژوهش: ماهیت، مراحل و اعتبار نتایج، فصلنامه اندازه‌گیری تربیتی 4(14)، 222-187.
وزیری اقدم، زهرا، مکی آل آقا، بدیع الزمان و اعتماد اهری، علاءالدین. (1399). طراحی برنامه درسی مبتنی بر توسعه پایدار، توسعه‌ی حرفه‌ای و تربیت شهروندی و اعتبارسنجی آن از دیدگاه متخصصان، پژوهش در نظام‌های آموزشی، 14(49), 111-124.
References
Abbas-Hashmi, T., Sharifi, A., & Imani, M. N. (2018). Presenting the multicultural identity development model of primary school students based on the foundation data theory. Scientific-Research Quarterly on the Development of Jundi Shapur Education. 11(2). 12-27. ]In Persian[
Aldila, F. T., & Rini, E. F. S. (2023). Teacher's Strategy in Developing Practical Values of the 5th Pancasila Precepts in Thematic Learning in Elementary School. Journal of Basic Education Research, 4(1), 31-38. DOI: 10.37251/jber.v4i1.301
Aliyyah, R. R., Rachmadtullah, R., Samsudin, A., Syaodih, E., Nurtanto, M., & Tambunan, A. R. S. (2020). The perceptions of primary school teachers of online learning during the COVID-19 pandemic period: A case study in Indonesia. Journal of Ethnic and Cultural Studies, 7(2), 90-109.
Arefi, M., & Latifian, M. (1390). Investigating the role of empathy and Machiavellian beliefs in the social adequacy and inadequacy of nine to twelve year old students. Teaching and Learning Studies (Shiraz University Social and Human Sciences), 3(1 (2-60)), 61-82. SID. https://sid.ir/paper/470892/fa (in Persian)
Arif, A. M., Nurdin, N., & Elya, E. (2023). Character Education Management at Islamic Grassroot Education: The Integration of Local Social and Wisdom Values. Al-Tanzim: Jurnal Manajemen Pendidikan Islam, 7(2), 435-450. http://doi.org/10.33650/al-tanzim.v7i2.5468
Arslan, G., & Allen, K. A. (2020). Complete mental health in elementary school children: Understanding youth school functioning and adjustment. Current Psychology, 1-10.
Ashuri, F., Sadeghi, A. (2019). Investigating the effect of teaching multicultural components in improving multicultural literacy of sixth grade students in Tehran. Educational Psychology Quarterly. 16(58). 285-259. ]In Persian[
Bal, E., & Bicen, H. (2017). The purpose of students’ social media use and determining their perspectives on education. Procedia Computer Science, 120, 177-181.
Bibi, S., Wang, Z., Ghaffari, A. S., & Iqbal, Z. (2018). Social achievement goals and academic adjustment among college students: Data from Pakistan. European Online Journal of Natural and Social Sciences, 7(3), pp-588.
Bicen, H. (2015). The Role of Social Learning Networks in Mobile Assisted Language Learning: Edmodo as a Case Study. J. Univers. Comput. Sci., 21(10), 1297-1306.
Chang, C. F., & Hall, N. C. (2022). Differentiating Teachers’ Social Goals: Implications for Teacher–Student Relationships and Perceived Classroom Engagement. AERA Open, 8, 1-16. http://dx.doi.org/10.1177/23328584211064916
Cheraghi Kazroni, R., Al-Barzi, M., and Khoshbat, F. (1402). Compilation of the educational package of citizenship education in the field of social relations for elementary school students. National Studies, 24(2 (serial 94)), 57-74. ]In Persian[
Daumiller, M., & Dresel, M. (2019). Supporting self-regulated learning with digital media using motivational regulation and metacognitive prompts. The Journal of Experimental Education, 87(1), 161-176.
Diamond, A., & Lee, K. (2011). Interventions shown to aid executive function development in children 4 to 12 years old. Science, 333(6045), 959-964.
Dillard, J. P., & Shen, L. (2005). On the nature of reactance and its role in persuasive health communication. Communication monographs, 72(2), 144-168.
Dosti, S., Asadian, S., & Piri, M. (2019). Analysis of the curriculum of the sixth grade of primary school from the perspective of paying attention to the educational rights of students from the point of view of teachers and students. Research in Curriculum Planning (Knowledge and Research in Educational Sciences - Curriculum Planning), 17(37 (64)), 167-177. ]In Persian[
Fathi Vajargah, K., et al. (1400). Curriculum identities, a description of the theories of curriculum professors in the contemporary era. Tehran: Ayezh Publishing House. First edition. ]In Persian[
Ghanamah, R., & Eghbaria-Ghanamah, H. (2021). Impact of COVID-19 pandemic on behavioral and emotional aspects and daily routines of Arab Israeli children. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(6), 2946.
Ghasemi, K., Etemad Ahri, A., & Makki Al-Agha, B. Z. (2018). Curriculum design with the approach of globalization and preservation of cultural identity and its validation from the point of view of experts. Research in educational systems, 13(47), 77-95. ]In Persian[
Golshani, F. (1401). Evaluation of students' social network (Shad) in providing virtual education from the perspective of elementary school teachers in Shazand city. Shabak, 8(6 (series 69)), 131-142. ]In Persian[
Golshani, M, Makki Al-Agha, B, & Etemad Ahri, A. (2019). Designing a citizenship education curriculum template for students. Research in educational systems, 14(51), 39-60. ]In Persian[
Gottfried, M. A. (2015). Does classmate ability influence students’ social skills?. School Effectiveness and School Improvement, 26(4), 554-585.
Idsoe, E. M. C. (2016). The importance of social learning environment factors for affective well-being among students. Emotional and Behavioural Difficulties, 21(2), 155-166.
Johnson, D. W., Johnson, R. T., & Taylor, B. (1993). Impact of cooperative and individualistic learning on high-ability students' achievement, self-esteem, and social acceptance. The Journal of Social Psychology, 133(6), 839-844. http://dx.doi.org/10.1080/00224545.1993.9713946
Kohzadi, M., Yarahamdi, Y., Ahmadian, H., Jadidi, H. (2019). Prediction of academic responsibility based on the social context of the class with the mediation of satisfaction of basic psychological needs and academic enthusiasm. Journal of Education and Learning Studies. 12(1). 29-1. ]In Persian[
Lemay, D. J., & Doleck, T. (2020). Grade prediction of weekly assignments in MOOCS: mining video-viewing behavior. Education and Information Technologies, 25(2), 1333-1342.
Levontin, L., & Bardi, A. (2018). Pro-social goals in achievement situations: Amity goal orientation enhances the positive effects of mastery goal orientation. Personality and Social Psychology Bulletin, 44(8), 1258-1269.
Madjar, N., Cohen, V., & Shoval, G. (2018). Longitudinal analysis of the trajectories of academic and social motivation across the transition from elementary to middle school. Educational Psychology, 38(2), 221-247. http://dx.doi.org/10.1080/01443410.2017.1341623
Mammadov, S. (2019). Being gifted in Turkey: Educational and social experiences of high-ability students. Gifted Education International, 35(3), 216-236.
Mensah, F. K., & Kiernan, K. E. (2010). Parents’ mental health and children’s cognitive and social development. Social psychiatry and psychiatric epidemiology, 45(11), 1023-1035.
Mohammadi, M., Kheshavarz, F., Naseri Jahormi, R., Hasamppour, Z., Mirghafari, F., Ebrahimi, S. (2019). Analyzing the experiences of parents of first year elementary school students about the challenges of virtual education with social networks during the outbreak of the Corona virus. Educational Research Journal, 7(40), 74-101. ]In Persian[
Mohammadian, K., Piri, M., & Habibi Kaliber, R. (2015). Determining students' profiles based on help-seeking components, classroom environment perceptions and social progress goals in terms of academic burnout: a person-based analysis. Educational Psychology (Psychology and Educational Sciences), 12(40), 47-67. ]In Persian[
Mohammadpour, A., Mohammadi, H., & Kohane-Poushi, M. (2011). Globalization and national identity in social science textbooks of academic courses. Two scientific quarterly specialized in Islam and social sciences. 4(7). 158-129. ]In Persian[
Momeni Rad, A. (2012). Qualitative content analysis in research: nature, stages and validity of results. Educational Measurement Quarterly 4(14), 187-222. ]In Persian[
Monopoli, W. J., & Kingston, S. (2012). The relationships among language ability, emotion regulation and social competence in second-grade students. International Journal of Behavioral Development, 36(5), 398-405.
Mouratidou, K., Barkoukis, V., Zahariadis, P., & Arampatzi, A. (2007). Evaluation of students’ social ability: Greek version of checklists for aggressive behaviour and social insecurity in elementary education. Social Psychology of Education, 10(4), 495-508.
Murray, C., & Greenberg, M. T. (2006). Examining the importance of social relationships and social contexts in the lives of children with high-incidence disabilities. The journal of special education, 39(4), 220-233.
Mustoip, S., Al Ghozali, M. I., As, U. S., & Sanhaji, S. Y. (2023). Implementation of Character Education through Children's Language Development in Elementary Schools. IJECA (International Journal of Education and Curriculum Application), 6(2), 91-100.
Nasution, N. N., & Panjaitan, P. A. (2023). THE IMPORTANCE OF PANCASILA AND CITIZENSHIP EDUCATION (PPKN) IN FORMING THE CHARACTER OF ELEMENTARY SCHOOL STUDENTS. International Journal of Students Education, 2(1), 45-48.
Nownaisin, P., Koul, R., Chomsuwan, K., Poondej, C., & Lerdpornkulrat, T. (2020). Linking Social Relatedness with Motivational Goals and Bachelor Degree Aspirations of Vocational Students. European Journal of Educational Research, 9(4), 1581-1589. http://dx.doi.org/10.12973/eu-jer.9.4.1581
Ohtani, K., & Okada, R. (2018). Relationship between classroom social goal structures, gender, and social outcomes in Japanese elementary school children. School psychology international, 39(5), 435-453. http://dx.doi.org/10.1177/0143034318788120
Poursalim, A., Arefi, M., & Fathi Vajargah, K. (2018). The model of perception and attitude of teachers, specialists and university professors towards the curriculum of global citizen training in the elementary course of Iran's educational system. Teaching Research, 7(1), 19-41. ]In Persian[
Raccanello, D., Brondino, M., Moè, A., Stupnisky, R., & Lichtenfeld, S. (2019). Enjoyment, boredom, anxiety in elementary schools in two domains: Relations with achievement. The Journal of Experimental Education, 87(3), 449-469.
Rahimi, M., Arai, M., & Zare, M. (2018). The effectiveness of transformational book therapy on social skills and behavioral problems of students. Journal of Education and Learning Studies, 11(1), 162-146. ]In Persian[
Read, J. M., Bridgen, J. R., Cummings, D. A., Ho, A., & Jewell, C. P. (2020). Novel coronavirus 2019-nCoV: early estimation of epidemiological parameters and epidemic predictions. MedRxiv.
Rivera-Pérez, S., Fernandez-Rio, J., & Iglesias Gallego, D. (2021). Effects of an 8-week cooperative learning intervention on physical education students’ task and self-approach goals, and emotional intelligence. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(1), 61. https://dx.doi.org/10.3390/ijerph18010061
Sadat, S., Vahedi, S., Fathi Azar, I., Badri Gregari, R. (2019). Effectiveness of school-centered positive-oriented education model on psychological and social well-being levels of primary school students. Journal of Education and Learning Studies. 12(1). 313-343. (in Persian)
Saif Naraghi, M., Qabadian, M., Naderi, E., & Shariatmadari, A. (1390). Research community is an effective method in children's social development. Thinking and Child, 2(2 (serial 4)), 37-58. ]In Persian[
Sanabria, O. B., Chavez, M. P., & Zermeño, M. G. (2016). Virtual educational model for remote communities in Chocó, Colombia. International Journal of Education and Development using ICT, 12(2),195-205.
Sarbaz, S., Sotoudeh, A., & Rahimi, M. (2015). Investigating the effect of environmental education on improving the attitude of elementary school students towards animal rights. Environmental Education and Sustainable Development, 5(2), 25-33. ]In Persian[
Shams Esfandabad, H., & Rouhani, N. A. (2016). The role of parents' personality traits in the social development of preschool children. Child Mental Health (Child Psychology), 4(4), 93-103. ]In Persian[
Sheldon, S. B., & Epstein, J. L. (2002). Improving student behavior and school discipline with family and community involvement. Education and urban society, 35(1), 4-26.
Vaziri Aghdam, Z., Makki Al-Agha, B., & Etemad Ahri, A. (2019). Curriculum design based on sustainable development, professional development and citizenship education and its validation from the perspective of experts. Research in educational systems, 14(49), 111-124. ]In Persian[
Wentzel, K. R. (1994). Relations of social goal pursuit to social acceptance, classroom behavior, and perceived social support. Journal of educational psychology, 86(2), 173-182.
Wentzel, K. R., & Wigfield, A. (1998). Academic and social motivational influences on students' academic performance. Educational Psychology Review, 10(2), 155-175.
Zare, R., Takloi, S., & Ghafari, A. (1400). The effectiveness of the package of teaching philosophy to children on the determination and responsibility of elementary school students. Royesh Psychology Quarterly, 10(12).48-37. ]In Persian[
Zare, R., Taklovi, S. and Ghaffari, A. (1401). The effectiveness of educational-educational theater training on responsibility and moral development in elementary school students. Quarterly Journal of Counseling and Psychotherapy Culture, 13(50), 224-201. ]In Persian[
Zarei Zawarki, E., Zamani, S. G., & Tahai, Z. (2016). Human rights education before higher education and in elementary school. International Relations Research, 1(24), 265-285. ]In Persian[
Zhang, X., Zhu, W., Kang, S., Qiu, L., Lu, Z., & Sun, Y. (2020). Association between physical activity and mood states of children and adolescents in social isolation during the COVID-19 epidemic. International journal of environmental research and public health, 17(20), 7666.
Zhao, R. B., & Chang, Y. C. (2019). Students' family support, peer relationships, and learning motivation and teachers fairness have an influence on the victims of bullying in middle school of Hong Kong. International Journal of Educational Methodology, 5(1), 97-107. https://doi.org/10.12973/ijem.5.1.111
)