نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

2 دانشیار، گروه فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران ایران

3 استادیار، گروه مشاوره، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

هدف از انجام این پژوهش، ارائه الگوی نظری تربیت اجتماعی کودکان، بر اساس آیات قرآن کریم بود. روش پژوهش، به لحاظ گردآوری داده‌ها، توصیفی – تحلیلی بود. جامعه تحلیلی، شامل کلیه آیات قرآن کریم به همراه تفاسیر، پایگاه‌های اطلاعاتی مرتبط با موضوع پژوهش بودند که ابتدا شناسایی و سپس به‌صورت هدفمند، عمیق و مستمر موردمطالعه و تجزیه‌وتحلیل قرار گرفتند. با مطالعه آیات قرآن، تفاسیر و منابع مربوط به موضوع، الگوی نظری تربیت اجتماعی در قالب اهداف، اصول و روش‌های تربیتی استخراج شدند. برخی از اهداف این الگو شامل آموزش مسئولیت‌پذیری، نقد ورزی، تواضع و فروتنی بود و برخی از اصول این الگو شامل محبت، مدارا، اعتدال، کمال‌جویی، مشورت و کرامت شد و نیز روش ارائه الگوی شایسته، علم‏آموزی، مهرورزی و همزیستی مسالمت‌آمیز، ازجمله روش‌های تربیت اجتماعی این الگو قرار گرفتند. نتایج پژوهش حاضر، نشان داد که هریک از عناصر الگو از دیگری مشتق شده و بر همدیگر تأثیر داشتند و امکان ترتیب دادن سلسله‌مراتب در میان آن‌ها وجود داشت. اهداف، گزاره‏های برآمده از مؤلفه‌های تربیت اجتماعی آیات قرآن کریم است و اصول بر اساس همان گزاره‏ها و روش‏ها نیز بر مبنای اصول به کار گرفته شد. اگرچه عناصر الگو از جهت کاربرد متفاوت بودند اما هرکدام رسالت خاصی را در فرایندهای تربیتی داشتند و وجود سنخیت‏ها و ارتباط میان آن‌ها نیز غیرقابل‌انکار مشاهده شد.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم
آقازاده، م. (1390). تکنولوژی آموزشی بر پایه رویکرد ساخت‌گرایی. تهران: آییژ.
احمدی، ع. ا. (1386). اصول تربیت. تهران: انجمن اولیاء و مربیان.
اصفهانی، ر. (1404). المفردات فی غریب القرآن. قم: دفتر نشر الکتاب.
اعرافی، ع. ر.، همت بناری، ع.، و رضایی اصفهانی، م. ع. (1387). مفهوم شناسی و روش‌شناسی تفسیر تربیتی قرآن. مجله قرآن و علم، 3، 9-22.
افروز، غ. (1370). تربیت اجتماعی انسان از دیدگاه قرآن. مجله پیوند، 148، 5-8.
اکوان، م. (1387). انسان و عوامل ساختار زندگی اجتماعی او در تفسیر المیزان. مجله پژوهش دینی، 16، 83-98.
باقری، خ. (1385). نگاهی دوباره به تربیت اسلامی (جلد اول). تهران: مدرسه.
باقری، خ. (1384). نگاهی دوباره به تربیت اسلامی (جلد دوم). تهران: مدرسه.
باقری، خ. (1382). امکان و فرایند تربیت مدنی در ایران. مجله روان‏شناسی و علوم تربیتی، 1، 1-20.
برخورداری، م. (1387). تربیت شهروندی (با تأکید بر مؤلفه‏ها). اصفهان: جهاد دانشگاهی.
بهشتی، ا. (1390). اسلام و تربیت کودکان. تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
بهشتی، س. (1389). تأملات فلسفی در تعلیم و تربیت. تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
جوادی آملی، ع. (1378). سرچشمه اندیشه (مجموعه مقالات و مقدمات قرآنی). قم: مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، ع. (1389). تفسیر تسنیم. محقق: علی اسلامی، ج 2، ج 4، ج 6. قم: اسراء.
حسینی، ع ا. (1383). تعلیم و تربیت اسلامی (مبانی، اصول و منابع). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
دلشاد تهرانی، م. (1387). سیری در تربیت اسلامی. تهران: دریا.
رفیعی، ب. (1381). آرای دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت و مبانی آن. قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
سبحانی، ج. (1385). هرمنوتیک. قم: موسسه تعلیماتی و تحقیقاتی امام صادق (ع).
شکوهی، غ. (1383). تعلیم و تربیت و مراحل آن. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
صادق زاده قمصری، ع. ر. (1382). بررسی ارتباط معرفت‌شناختی دانش آموزش‌وپرورش با تعالیم وحیانی اسلام. پایان‌نامه دکتری. دانشگاه تربیت مدرس.
طباطبائی، م. ح. (1374). تفسیر المیزان (ترجمه محمدباقر موسوی همدانی). قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
مطهری، م. (1385). تعلیم و تربیت در اسلام. تهران: صدرا.
مکارم شیرازی، ن. (1381). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ملکی، ح. (1385). تربیت اجتماعی در سیره نبوت. تهران: دانشگاه علامه طباطبائی.
نوروزی، د؛ و رضوی، ع. (1390). مبانی طراحی آموزشی. تهران: سمت.
 
References
The Holy Quran.
Aghazadeh, M. (2011). Educational technology based on a constructivist approach. Tehran: Eij.
Afrooz, G. A. (1991). Social training of human beings from the perspective of Quran. Payvand Magazine, 148, 5-8. [In Persian]
Ahmadi, Ali Asghar. (2007). Principles of Education. Tehran: Parents and Teachers Association. [In Persian]
Arafie, A., Hemmat Bonari, A., & Rezaee Esfahani, M. A. (2008). Understanding and Methodology of Educational Interpretation of the Quran. Quran and Science Magazine, 3, 9-22. [In Persian]
Bagheri, K. (2006). A Revisit to Islamic Education (Vol. I). Tehran: School. [In Persian]
Bagheri, K. (2005). A Revisit to Islamic Education (Vol. II). Tehran: School. [In Persian]
Bagheri, K. (2003). The possibility and process of civic education in Iran. Journal of Psychology and Educational Sciences, 1, 1-20. [In Persian]
Barkhordari, M. (2008). Citizenship education (with emphasis on components). Isfahan: University Jihad. [In Persian]
Beheshti, A. (2011). Islam and the education of children. Tehran: International Publishing Company. [In Persian]
Beheshti, S. (2010). Philosophical Applications in Education. Tehran: International Printing and Publishing Company. [In Persian]
Delshad Tehrani, M. (2008). A journey in Islamic education. Tehran: Darya. [In Persian]
Ekvan, M. (2008). Humans and Factors of the Structure of His Social Life in Tafsir Al-Mizan. Journal of Religious Research, 16, 98-83. [In Persian]
Hosseini, A. A. (2004). Islamic Education and Training (Principles, Principles and Resources). Tehran: Institute of Humanities and Cultural Studies. [In Persian]
Isfahani, R. (1404). Personalities in the strangeness of the Qur'an. [In Persian]
Javadi Amoli, A. (1999). Source of Thought (Collection of Quranic Articles and Introductions). Qom: Esraa Publishing Center. [In Persian]
Javadi Amoli, A. (2010). Tasnim's commentary. Researcher: Ali Eslami, vol. 2, vol. 4, vol. [In Persian]
Motahhari, M. (2006). Education in Islam. Tehran: Sadra Publications. [In Persian]
Makarem Shirazi, N. (2002). Sample interpretation. Tehran: Islamic Library. [In Persian]
Maleki, H. (2006). Social Education in the Life of Prophethood. Tehran: Allameh Tabatabai University. [In Persian]
Nowruz, D., & Razavi, A. (2011). Basic educational design. Tehran: Samat. [In Persian]
Rafiei, B. (2002). The views of Muslim scholars in education and its basics. Qom: Research Institute and University. [In Persian]
Sadeghzadeh Ghamsari, A. (2003). The epistemological connection between the knowledge of education and the revelatory teachings of Islam. PhD thesis. Tarbiat Modares University[In Persian]
Shokouhi, G. H. (2004). Education and its stages. Martyr: Astan Quds Razavi Publications. [In Persian]
Sobhani, J. (2006). Hermeneutics. Qom: Imam Sadegh (AS) Educational and Research Institute Publications. [In Persian]
Tabatabai, M. H. (1995). Tafsir al-Mizan (translated by Mohammad Baqir Mousavi Hamedani). Qom: Islamic Publications Office of Qom Seminary Teachers Association. [In Persian]