نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری برنامه ریزی درسی، گروه علوم تربیتی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران.

2 استاد یار دانشکده علوم تربیتی و مشاوره دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر با هدف طراحی الگوی برنامه درسی آموزش شهروندی به دانش‏آموزان در سال 1397 انجام شده است. برای این منظور از روش‏های کیفی و کمی در قالب یک طرح آمیخته کیفی و کمی اکتشافی به‏صورت متوالی بهره برده شده است. مرحله اول پژوهش به روش کیفی از نوع نظریه مبنایی صورت گرفته است. در این مرحله 28 نفر از متخصصین حوزه‏های تعلیم و تربیت، برنامه‏ریزی درسی و علوم اجتماعی به روش زنجیره‏ای انتخاب‏شده و مورد مصاحبه قرار گرفتند. حجم نمونه بر اساس قانون اشباع نظری تعیین شده است. در مرحله دوم که با روش پیمایشی است، به‏منظور بررسی اعتبار الگوی طراحی شده ازنظرات 30 نفر از متخصصین و معلمان با سابقه بهره برده شده است. به‏منظور تجزیه‏وتحلیل داده‏ها در بخش کیفی از کدگذاری نظری کدگذاری باز، محوری، انتخابی استفاده شده است. در بخش کمی اعتبار سنجی داده‏ها با استفاده از ضریب توافق انجام شده است. یافته‏های به‏دست‏آمده نشان داد که سرفصل‏های آموزش شهروندی شامل 8 مؤلفه اصلی شامل ارزش‏های انسانی و اخلاقی، آموزش مهارت‏های زندگی جمعی (نظم و مسئولیت‏پذیری)، بازسازی فرهنگی، آموزش سیاسی، مشارکت مدنی، تأکید بر عدالت اجتماعی و آموزش چند فرهنگی است. در روش‏های آموزش و همچنین ارزشیابی نیز، بر تشکیل گروه‏های غیررسمی و نظارت بر فعالیت گروه‏ها، یادگیری در عمل و روش‏های تدریس شاگرد محور و مشارکتی تأکید شده است. برای محاسبه ضریب توافق متخصصان نسبت مجموع افرادی که گزینه‏های خیلی زیاد و زیاد را انتخاب کرده بودند به کل متخصصین تقسیم شد. بررسی ضرایب توافق در خصوص همه سرفصل‏های آموزشی و روش‏های آموزش بالاتر از 0.6 است که حاکی از اعتبار نتایج به‏دست آمده است.

کلیدواژه‌ها

آرایش، م.، شیخی، م.ت. و اجلالی، ح. (1398) تدوین الگوی مفهومی برای آموزش شهروندی با رویکرد مبتنی بر نظریه داده بنیاد. مطالعات جامعه‏شناختی شهری، 9 (31)، 85-118.
تیغ بخش، س.، سعادتمند، ز. و کشتی آرای، ن. (1396). طراحی برنامه درسی مبتنی بر آموزش صلح در دوره ابتدایی. رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 4 (32)، 239-270.
دهقانی، م. (1390). طراحی الگوی مطلوب برنامه درسی تربیت اجتماعی برای دوره راهنمایی تحصیلی، پایان‏نامه مقطع دکترا، رشته برنامه‏ریزی درسی، دانشگاه فردوسی.
سند تحول نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری سلامی ایران. (1390). تهران: شورای عالی آموزش‏وپرورش.
شاه طلبی، ب. و قپانچی، ا. (1392). ﺗﺄﺛیﺮ آموزش‏های ﺷﻬﺮوﻧﺪی ﺑﺮ اﻓﺰایﺶ آﮔﺎﻫی ﺷﻬﺮوﻧﺪی کﻮدکﺎن هشت‏ساله ﺷﻬﺮ اﺻﻔﻬﺎن (با تأکید بر نرم‏افزارهای چندرسانه‏ای). فصلنامه فناوری اطلاعت و ارتباطات در علوم تربیتی، 3(3)، 129-150.
شاه طلبی، ب. و قلی زاده، آ. س. (1389). مؤلفه‏های آموزش فرهنگ شهروندی برای دانش‏آموزان دوره راهنمایی تحصیلی با تأکید بر حیطه آموزه‏های دینی و شهروند الکترونیک. مجله علوم تربیتی، 3(10)، 157-178.
شریعتمداری، ع. (1394). جامعه و تعلیم و تربیت: مبانی تربیت جدید. تهران: امیرکبیر.
علیدوستی، ن. (1388). پلیس و آموزش حقوق شهروندی. فصلنامه مطالعات راهبردی، 12(2)، 47-71.
محمودی، م. ت. (1390). تحلیل محتوای کتاب‏های درسی تعلیمات اجتماعی دورۀ راهنمایی تحصیلی از منظر نوع رویکرد آموزش شهروندی. فصلنامه پژوهش در برنامه‏ریزی درسی، 2(1-2)، 96-108.
صادقی، ع. (1390). طراحی الگوی برنامه درسی چندفرهنگی تربیت‏معلم ابتدایی جمهوری اسلامی ایران، رساله دکتری، دانشگاه علامه طباطبایی.
فتحی واجارگاه، ک. و واحد چوکده، س. (1388). آموزش شهروندی در مدارس. تهران: آیین.
کشاورز، ی. (1391). جهانی‏شدن و ضرورت آموزش‏های شهروندی جهانی. فصلنامه مطالعات راهبردی سیاست‏گذاری عمومی، 3(6)، 179-194.
کوازی، آ. (1387). مطالعه تطبیقی - تحلیلی شیوه انتخاب و سازمان‏دهی محتوای برنامه درسی مطالعات اجتماعی و آموزش شهروندی در مقطع آموزش ابتدایی ایران با سوئد، فصلنامه نوآوری‏های آموزشی، 7(25)، 11-48.
محسنی، ر. (1389). ابعاد و تحلیل حقوق شهروندی؛ راه‏کارهایی برای تربیت و آموزش حقوق شهروندی. فصلنامه مطالعات سیاسی، 3(10)، 117-144.
مهرمحمدی، م. (1393). برنامه درسی: نظرگاه‏ها، رویکردها، چشم‏اندازها. تهران: شرکت به نشر.
هاشمی، س. (1388). تحلیل محتوای کتاب‏های درسی متوسطه و پیش‏دانشگاهی رشته علوم انسانی بر اساس مؤلفه آموزش صلح. فصلنامه مطالعات برنامه درسی، 4(15)، 83-104.
References
Benhabib, S. (2011). The rights of others: Aliens, resident and citizens. Cambridge: Cambridge University Press, 9th printing.
Bigler, R., Hayes, A. R., & Hamilton, V. (2013). The role of schools in the early socialization of gender differences. Encyclopedia on early childhood development, 1-4. avalable in: http://www.child-encyclopedia.com/sites/ default/files/textes-experts/en/2492/the-role-of-schools-in-the-early-socialization-of-gender-differences.pdf.
Coggshall, J. G., Rasmussen, C., Colton, A., Milton, J., & Jacques, C. (2012). Generating Teaching Effectiveness: The Role of Job-Embedded Professional Learning in Teacher Evaluation. Research & Policy Brief. National Comprehensive Center for Teacher Quality.
Gay, G. (2000). Cultural responsive teaching: Theory, Research & Practice, New York: Teachers College Press.
Keating, A. (2014). Education for Citizenship in Europe: European Policies, National Adaptations and Young People's Attitudes. Springer.
Leek, J. (2016). Global citizenship education in school curricula. A Polish perspective. Journal of Social Studies Education Research7(2), 51-74.
Morgan, N. (2016). Educational excellence everywhere: [letter to] directors of children's services: 17th March 2016.
Rajagopalan, S. (2019). Teaching peace, learning peace, The Hindu, available in: https://www.thehindu.com/education/teaching-peace-learning-peace-swarna- rajagopalan/article29542395.ece
Corbin, J., & Strauss, A. (2014). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. Sage publications.
Unesco. (2010). Citizenship education for the 21st century. Available from http://www.unesco.org/education/tlsf/TLSF/theme_b/mod07/ mod07task03/appendixhtm [Accessed 2010-01-27 4:42 pm]
Wei, K. A. N. (2009). Citizenship Education in China and the UK: Key features and contemporary challenges.
Wood, B. E. (2014). Participatory capital: Bourdieu and citizenship education in diverse school communities. British Journal of Sociology of Education35(4), 578-597.