نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 گروه علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی
2 دانشگاه سیستان و بلوچستان
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی انتقادی نظام ملی نظارت و ارزیابی در آموزش عالی ایران است که از رویکرد کیفی و روش پدیدارشناسی توصیفی استفاده شد. که در سال 1401 تعداد 16 نفر از خبرگان دانشگاهی و پژوهشگاهی آگاه به حوزه مورد مطالعه در پژوهش مشارکت داشتند. روش نمونه‌گیری هدفمند از نوع گلوله برفی بود. در راستای جمع‌آوری داده‌ها، از ابزار مصاحبه نیمه‌ساختاریافته تا رسیدن به اشباع نظری استفاده شد و به منظور تحلیل داده‌ها روش تحلیل محتوا با رویکرد استقرایی مبتنی بر الگوی گرانهایم و لاندمن انجام شد. نتایج نشان داد چالش‌های نظام ملی نظارت، ارزیابی و اعتبارسنجی در نظام آموزش عالی ایران شش مقوله تعدد نهادهای نظارت و ارزیابی و عدم وجود یک نهاد و متولی ملی نظارت و ارزیابی دانشگاه‌ها، مراکز و مؤسسات آموزش عالی؛ نبود معیارهای شفاف، مشخص و استاندارد برای سنجش، نظارت، ارزیابی و رتبه‌بندی دانشگاه‌ها؛ تمرکزگرایی در حوزه ارزیابی دانشگاه‌ها، مؤسسات و مراکز آموزش عالی از جانب دولت؛ اعتقاد، اعتماد و باور ضعیف دانشگاهیان نسبت به اهمیت و فایده نظارت و ارزیابی؛ عدم وجود یک پایگاه اطلاعاتی مناسب و جامع به‌منظور ارزیابی و اعتبارسنجی؛ ضعف فرهنگ پاسخگویی، پیگیری، مطالبه گری و ارزیابی در نظام آموزش عالی تقسیم‌بندی شدند با توجه به بررسی‌های صورت گرفته، مشکلات موجود در نظام ارزیابی آموزش عالی کشور اگر به درستی مدیریت نشوند تجربه آسیب جمعی در قالب بسیاری از ابعاد آموزش عالی بروز می‌دهد؛ در صورتی که می توان با اتخاذ سیاستهای مناسب در جهت بهبود کیفیت سیستم ملی ارزیابی آموزش عالی حرکت نموده و به یک فرصت تبدیل شوند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
پازارگادی، م.، پیروی، ح. ا.، پورخوشبخت، ی.، علوی مجد، ح.، عزیزی، ف. (1380). ارائه الگویی برای اعتباربخشی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، (4)، 34-46.
پازارگادی م. (1377). ارائه الگویی جهت اعتباربخشی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی (دولتی و غیردولتی). رساله دکترای مدیریت آموزشی. دانشگاه آزاد اسلامی.
پری پور، ا.، سرمدی، م. ر.، ناطقی، ف.، و محمدی نایینی، م. (1399). ارائه الگوی ارزشیابی کیفیت آموزش ترکیبی در آموزش عالی مبتنی بر رویکرد ارزشیابی سیپ. فصلنامه پژوهش در نظام‌های آموزشی،14، (51). 7-22.
جعفری ثانی، ح.، جعفریان، س. م. ج.، و شاهسون، ز. (1397). چالش‌ها و تضمین کیفیت آموزش عالی با تأکید بر دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی دولتی در ایران. مجموعه مقالات نخستین همایش بین‌المللی و دوازدهمین همایش ملی ارزیابی کیفیت در نظام‌های دانشگاهی.
حاتمی، ج.، محمدی، ر.، و اسحاقی، ف. (1390). چالش ساختارسازی برای نظارت و ارزشیابی کیفیت در آموزش عالی ایران. پنجمین همایش ارزیابی کیفیت در نظام دانشگاهی، دانشگاه تهران.
حاتمی، ج. (1395). چالش‌های آموزش علوم انسانی در دانشگاه‌های ایران: یک مطالعهی کیفی. فصلنامه پژوهش در نظام‌های آموزشی، 10(32). 273-234.
رجایی، ا.، یمنی دوزی سرخابی، م.، خراسانی، ا.، و رضایی زاده، م. (1401). بررسی ابعاد تضمین کیفیت و رتبه‌بندی دانشگاهی در آموزش عالی. راهبرد فرهنگ، (58).
ریگی، ع. (1399). بررسی انتقادی نظام آموزش عالی ایران بر اساس رتبه‌بندی‌های جهانی. رساله مقطع دکتری. دانشگاه کردستان.
ریگی، ع.، عزیزی، ن. ا. (1400). بررسی ساختارها و سازوکارهای ارزیابی کیفیت در نظام‌های آموزش عالی جهان. پانزدهمین همایش ارزیابی و تضمین کیفیت در نظام‌های دانشگاهی - ایران، سنندج - 19 و 20 آبان.
ریگی، ع.، عزیزی، ن. ا.، و پورقاز، ع. (1398). تحلیل کیفیت نظام آموزش عالی ایران بر اساس موازین رتبه‌بندی‌های جهانی: رهیافت‌هایی برای برنامه ریزان آموزش عالی. مطالعات برنامه‌ریزی آموزشی، (8 )، 121-151.
ریگی، ع.، عزیزی، ن. ا.، و پورقاز، ع. (1399). تحلیل انتقادی عوامل برون دانشگاهی مؤثر بر رتبه جهانی دانشگاه‌های ایران. پژوهش در نظام‌های آموزشی، (14)، 91-109.
سمندری، ل. ا. (1395). ارزیابی کیفیت آموزش عالی و ارائه الگوی مناسب ارزیابی کیفیت در دانشگاه فرهنگیان. کنفرانس بین‌المللی نخبگان مدیریت، سالن همایش‌های بین‌المللی دانشگاه شهید بهشتی.
شرفی، م. (1388). رتبه‌بندی‌های دانشگاهی در جهان. تدبیر، شماره 206.
شعبانی زنگنه، ف.، حسینی، س. ر.، و صفری، م. (1399). تدوین چارچوب ارزیابی کیفیت دانشگاه در راستای توسعه‌ی کارآفرینی دانشگاهی. مجله توسعه‌ی آموزش جندی‌شاپور، 15(3).
عباس پور، ع.، شاکری عباس‌آباد، م.، رحیمیان، ح.، و فراستخواه، م. (1394). تحقیق کیفی پیرامون راهبردهای پاسخگویی دانشگاه‌های دولتی از دیدگاه خبرگان آموزش عالی. پژوهش‌های رهبری و مدیریت آموزشی، 1 (3)، 1-27.
فراستخواه، م. (1391). ارزیابی کیفیت آموزش عالی در ایران: کاربردی از نظریه مبنایی. تهران: انتشارات موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی.
مختاریان، ف.، و محمدی، ر. (1392). کارگاه‌های مجازی ارزشیابی کیفیت: ضرورت‌ها و راهکارها. برگرفته از مجموعه مقالات دومین کنفرانس ملی ارزشیابی و تضمین کیفیت در نظام‌های آموزش عالی، تهران: سازمان سنجش آموزش کشور، 118-91.
مدهوشی، م.، نیازی، ع. (1395). بررسی و تبیین جایگاه آموزش عالی ایران در جهان. فصلنامه انجمن آموزش عالی ایران، (4)2، 113-148.
مرکز پژوهش‌های مجلس. (1401). الزامات سیاستی استقرار نظام تضمین کیفیت در آموزش عالی و پژوهش کشور. معاونت پژوهش‌های اجتماعی و فرهنگی.
وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. (1395). آیین‌نامه نظام نظارت، ارزیابی و تضمین کیفیت علوم، تحقیقات و فناوری.
یارمحمدیان، م. ح.، شاهطالبی، س.، فولادوند، م.، و شاهطلبی، ب. (1393). ارائه مدلی برای ارزیابی عملکرد دانشگاه‌ها؛ موردمطالعه دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان. رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 6(2). 34-20.
Abbaspour, A., Shakri A. M., Rahimian, H. & Farastkhah, M. (2014). Qualitative research on accountability strategies of public universities from the point of view of higher education experts. Educational Leadership and Management Research, 1(3), 1-27. [In Persian]
Abugre, J. B. (2018) Institutional Governance and Management Systems in Sub-Saharan Africa Higher Education: Developments and Challenges in a Ghanaian Research University. Higher Education: The International Journal of Higher Education Research, 75 (2), 323-339.
Benito, M., & Romera, R. (2011). Improving quality assessment of composite indicators in university rankings: a case study of French and German universities of excellence. Scientometrics, 89(1), 153-176.
Chakraborty, S. B., & Chowdhury, M. D. (2021). Academic Monitoring and Evaluation System of the Undergraduate Students at a Government College of Bangladesh: Problems and Remedies. International Journal of Scientific & Engineering Research. 12(2).
Damme, D. V. (2002). Trends and Models in international QuaB lity Assurance and Accreditation in Higher Education in Relation to Trade in Education Services. Washington, D.C. USA.
Dickeson, R. C. (2006). The Need for Accreditation Reform.The Secretary of Education Commission on The Future of Higher Education. Washington DC.
Dowell, D., Morrison, M., & Heffernan, T. (2015). The changing importance of affective trust and cognitive trust across the relationship lifecycle: A study of busi ness-to-business relationships. Industrial Marketing Management, 44, 119-130.
Farstakhah, M. (2011). Evaluation of the quality of higher education in Iran: application of grounded theory. Tehran: Publications of Higher Education Research and Planning Institute. [In Persian]
Fernate, A., Surikova, S., Kalnina, D., & Romero, C. S. (2009, September). Research-based academic studies: Promotion of the quality of learning outcomes in higher education. In European Conference on Educational Research, University of Vienna (pp. 28-30).
Graffigna, A. M., Ghilardi, L., Fraca, C., de los Ángeles Morell, M., Simonassi, M. L., Bartol, R., & Mengual, M. (2014). Universitary Evaluation. From the Program's Accreditation to the Institutional Evaluation. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 116, 2635-2639.
Graneheim, U. H., & Lundman, B. (2004). Qualitative content analysis in nursing research: concepts, procedures and measures to achieve trustworthiness. Nurse education today, 24(2), 105-112.
Hatami, J. (2015). Challenges of humanities education in Iranian universities: a qualitative study. Educational Systems Research Quarterly, 10(32). 273-234. [In Persian]
Hatami, J., Mohammadi, R., & Ishaghi, F. (2011). The challenge of structuring for quality monitoring and evaluation in Iran's higher education. The fifth conference on quality assessment in the academic system, University of Tehran. [In Persian]
Hazelkorn, E. (2009). Impact of Global Rankings on Higher Education Research and the Production of Knowledge. UNESCO Forum on Higher Education. Research and Knowledge, 15, 1-14.
Hou, Y.-C., Morse, R., Ince, M., Chen, H.-J., Chiang, C.-L., & Chan, Y. (2015). Is the Asian quality assurance system for higher education going glonacal? Assessing the impact of three types of program accreditation on Taiwanese universities. Studies in Higher Education, 40(1), 83–105.
Jafari Thani, H., Jafarian, S. M. J., & Shahsoun, Z. (2018). Challenges and guaranteeing the quality of higher education with an emphasis on universities and government higher education centers in Iran. Collection of papers of the first international conference and the twelfth national conference on quality assessment in university systems. [In Persian]
Kumar, P., Shukla, B., & Passey, D. (2020). Impact of accreditation on quality and excellence of higher education institutions. Revista Investigacion Operacional, 41(2), 151-167.
Madhoshi, M., & Niazi, J. (2015). Examining and explaining the position of Iran's higher education in the world. Iranian Higher Education Association Quarterly, (4)2, 113-148. [In Persian]
Majlis Research Center. (2022). Policy requirements for the establishment of quality assurance system in higher education and research of the country. Deputy of social and cultural research. [In Persian]
McNeil, R. C. (2011). A Program Evaluation Model: Using Bloom's Taxonomy to Identify Outcome Indicators in Outcomes-Based Program Evaluations. Journal of adult education, 40(2), 24-29.
Ministry of Science, Research and Technology. (2015). Regulation of the monitoring, evaluation and quality assurance system of science, research and technology. [In Persian]
Moyo D. (2009). Dead aid. Penguin, London.
Mukhtarian, F., & Mohammadi, R. (2012). Quality evaluation virtual workshops: necessities and solutions. Taken from the collection of articles of the second national conference on evaluation and quality assurance in higher education systems, Tehran: Organization of National Education Assessment, 91-118. [In Persian]
Nauta, P. D; Omar, P. L. Scheele, J. P. (2004). Accreditation Models in Higher Education Experiences and Perspectives. European Network for Quality Assurance in Higher Education. Helsinki
Olcay, G. A., & Bulu, M. (2017). Is measuring the knowledge creation of universities possible?: A review of university rankings. Technological Forecasting and Social Change, 123, 153-160.
Paripour, A., Sarmadi, M., Natagi, F., & Mohammadi N. M. (2020). Presenting the quality evaluation model of combined education in higher education based on SIP evaluation approach. Journal of Research in Educational Systems, 14(51), 7-22. [In Persian]
Pazargadi, M. (1998). Providing a model for the accreditation of universities and higher education institutions (government and non-government). Doctoral dissertation in educational management. Islamic Azad university. [In Persian]
Pazargadi, M., Peyravi, H., Pourkhoshbakht, Y., Alavi, M. H., & Azizi, F. (2002). Providing a model for the accreditation of medical sciences universities in the country. Iranian Journal of Education in Medical Sciences, (4), 34-46. [In Persian]
Peng, K. H., & Tzeng, G. H. (2012, April). Strategies for Improving Accreditation Performance in Higher Education Institution. In CSEDU (2) (211-221).
Prowse, P., & Prowse, J. (2009). The dilemma of performance appraisal. Measuring business excellence, 13(4), 69-77.
Rajaee, A., Yemeni Dozi Sorkhabi, M., Khorasani, A., Rezaizadeh, M. (2022). Investigating dimensions of quality assurance and university ranking in higher education. Culture strategy, (58). [In Persian]
Rigi, A. (2019). Critical review of Iran's higher education system based on global rankings. PhD dissertation. The University of Kordestan. [In Persian]
Rigi, A., & Azizi, N. (2021). Investigating the structures and mechanisms of quality assessment in the higher education systems of the world. The 15th Conference on Evaluation and Quality Assurance in Academic Systems - Iran, Sanandaj - November 19 and 20. [In Persian]
Rigi, A., Azizi, N., & Pourgaz, A. W. (2018). Analyzing the quality of Iran's higher education system based on global rankings: approaches for higher education planners. Educational planning studies, (8), 121-151. [In Persian]
Rigi, A., Azizi, N., & Pourgaz, A. W. (2019). Critical analysis of extra-academic factors affecting the global ranking of Iranian universities. Journal of Research in Educational Systems, (14), 91-109. [In Persian]
Samandari, L. (2015). Assessing the quality of higher education and providing a suitable model for quality assessment in Farhangian University. International Conference of Management Elites, International Conference Hall of Shahid Beheshti University. [In Persian]
Sandu, E. A., Solomon, G., Morar, D., & Muhammad, A. S. (2014). Considerations on implementation of a social accountability management system model in higher education. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 142, 169-175.
Sarrico, C. S., Rosa, M. J., Teixeira, P. N., & Cardoso, M. F. (2010). Assessing quality and evaluating performance in higher education: Worlds apart or complementary views?. Minerva, 48(1), 35-54.
Shabani Zanganeh, F., Hosseini, S. R., & Safari, M. (2019). Development of university quality assessment framework in the direction of academic entrepreneurship development. Jundishapur Education Development Journal, 15(3). [In Persian]
Sharfi, M. (2019). University rankings in the world. Tadbir, No. 206. [In Persian]
Shehatta, I., & Mahmood, K. (2016). Correlation among top 100 universities in the major six global rankings: policy implications. Scientometrics, 109(2), 1231-1254.
Speziale, M. T. (2012). Differentiating higher education accountability in the global setting: A comparison between Boston University and University of Bologna. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 47, 1153-1163.
Taylor, C. S. (2018). International accreditation and the standards of US regional accrediting agencies (Doctoral dissertation, Lehigh University).
Verma, A. (2016). A review of quality assurance in higher education institutions. International Journal of Research in Humanities, Arts and Literature (IMPACT: IJRHAL), 44(5), 55-66.
Vlasceannu, V. L,; Grunberg, L. & Parlea, D. (2004). Quality Assurance and accrediteation: aGlossary of basic terms and definations. Bucharest, Unesco- Cebrs, paper on on higer education, retrieved on 30.
Waters, M. (2001). Globalization. Routledge, London.
Wicking, P. (2020). Formative assessment of students from a Confucian heritage culture: Insights from Japan. Assessment & Evaluation in Higher Education, 45(2), 180-192.
Yarmohamedian, M. H., & Shah-Talebi, S; Foulavand, M; Shah Talabi, B. (2013). Presenting a model for evaluating the performance of universities; Study case of Islamic Azad University, Khorasgan branch. A new approach in educational management, 6(2). 20-34. [In Persian]
)