نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه روان‌شناسی، واحد بجنورد، دانشگاه آزاد اسلامی، بجنورد، ایران

2 استادیار گروه روان‌شناسی، واحد بجنورد، دانشگاه آزاد اسلامی، بجنورد، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر رویکرد محتواییِ آموزش فلسفه برای کودکان (P4C) بر باورهای فراشناختی و تفکر انتقادی دانش‌آموزان و به روش تجربی با طرح پیش‌آزمون، پس‌آزمون با گروه آزمایشی و کنترل انجام گرفته است. جامعه‌ی آماری عبارت بود از کلیه‌ی دانش‌آموزان پسر پایه ششم ابتدایی شهر تربت‌حیدریه شاغل به تحصیل در سال تحصیلی 95-96، که از میان آنان با روش نمونه­گیری خوشه‌ای و پس از غربالگری، 50 دانش‌آموز به‌طور تصادفی انتخاب و در دو گروه آزمایش و کنترل دسته‌بندی شدند. ابزارهای اندازه‌گیری شامل پرسشنامه فراشناخت‌های کودکان (MCQ_C) (بکاو و همکاران، 2009، اصلاح‌شده توسط قادری و همکاران، 1394) و سنجش تفکر انتقادی ساسو (2013) بوده است. ابتدا از هر دو گروه پیش­آزمون به عمل آمد سپس برای گروه آزمایشی 10 جلسه 1 ساعته، p4c با رویکرد فرآیندی تدارک دیده شد و گروه کنترل در این مدت آموزش خاصی نداشتند، در پایان مجدداً از هر دو گروه پس‌آزمون اخذ گردید، اطلاعات از طریق آزمون آماری تحلیل کوواریانس تک متغیره و به کمک نرم‌افزار SPSS مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که استفاده از رویکرد محتوایی P4C با احتمال 95 درصد بر باورهای فراشناختی و تفکر انتقادی دانش‌آموزان تأثیر معناداری دارد، به‌طوری‌که میانگین نمرات باورهای فراشناختی دانش‌آموزان گروه آزمایشی بعد از اعمال آموزش فلسفه به‌طور معناداری کاهش و نمرات تفکر انتقادی آنان افزایش داشته است. درصورتی‌که در گروه کنترل تغییرات معناداری رخ نداده است، بنابراین فرضیه‌های پژوهش مورد تأیید قرار گرفتند.

کلیدواژه‌ها

اکبری، ا. (1393). آموزش تفکر به کودکان (نگاه انتگرال به p4c کاشمر: انتشارات کشمر.
رضایی شریف، علی (1394). تحلیل عاملی تأییدی مقیاس گرایش به تفکر نقادانه در دانش‌آموزان. تفکر و کودک، 6(1)، 45-60.
شیخ‌الاسلامی، ع. (1395). تأثیر آموزش مهارت‌های تفکر انتقادی بر خودنظم دهی دانش‌آموزان پایۀ اول دورة متوسطۀ دوم، پژوهش در نظام‌های آموزشی، 10(35)، 149-162.
فتحی‌ آذر، ا؛ و همکاران (1392). اثربخشی آموزش راهبردی تفکر بر تفکر انتقادی دانش‌آموزان، پژوهش‌های نوین روان‌شناختی روانشناسی، 8(29)، 195-216.
فرمهینی فراهانی، م.؛ میرزامحمدی، م. ح؛ و خارستانی، ا. (1388). تبیین تطبیقی اهداف آموزش فلسفه به کودکان در کشورهای مختلف. حکمت و فلسفه، 4(4).45 -70.
فیشر، ر. (1391). آموزش تفکر به کودکان، (ترجمۀ: مسعود صفایی مقدم و افسانه نجاریان). اهواز: رسش.
قادری، ب.؛ محمدخانی، ش؛ و حسن‌آبادی، ح. ر. (1394). پیش‌بینی کننده‌های شناختی و فراشناختی اضطراب در نوجوانان. روان‌شناسی بالینی، 7(4)، 13-27.
محبوبی، ط.؛ عبداله زاده، ا؛ و محبوبی، ک. (1394). بررسی رابطه بین ذهنیت فلسفی با تفکر انتقادی و باورهای غیرمنطقی در بین مدیران ابتدایی و متوسطه شهرستان بوکان، فصلنامه روان‌شناسی تحلیلی شناختی، 6(23)، 57-64.
ناجی، س. (1389). کندوکاو فلسفی برای کودکان و نوجوانان، گفت‌وگو با پیشگامان انقلابی نو در تعلیم و تربیت، ج 1، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی مطالعات فرهنگی.
هاشمی، س.؛ ابراهیم صالحی، ع؛ و کرمخانی، ز. (1393). تفکر انتقادی حلقه مفقوده نظام آموزش عالی بررسی مهارت تفکر انتقادی دانشجویان و چگونگی آموزش آن از سوی اساتید. پژوهش در نظام‌های آموزشی، 8(27)، 99-122.
American Philosophical Association (1990). Critical thinking: a statement of expert consensus for purposes of educational assessment and instruction. Executive summary. Facione, P.A. (Project Director) Millbrae, CA: The California Academic press.
Cartwright-Hatton, S., Mather, A., Illingworth, V., Brocki,J., Harrington, R., & Wells, A. (2004). Development and preliminary validation of the Metacognitions Questionnaire- Adolescent version. J Anxiety Disord, 18, 411–22.
Chan Yoke, K., & Khatijah, B., & Mohamad, I. (2007), Philosophy for Children. Proceeding of the Redesinging Pedagogy: Culture, Knowledge and Understanding conference, Singapore.
Funston, J, & Sager, A. (2017). Toward a Critical Philosophy for Children. PSU McNair Scholars Online Journal, 11(1), 41-59.
Gallagher, B., & Cartwright-Hatton, S. (2008). The relationship between parenting factors and trait anxiety: Mediating role of cognitive errors and metacognition. J Anxiety Disord, 22, 722–733.
Jared, O., Giancarlo, D., Raffaele, P, Kelly. B, Kelly, A. & et al. (2016). Metacognition moderates the relationship of disturbances in attachment with severity of borderline personality disorder among persons in treatment of substance use disorders. Comp Psychiatry, 64, 22-28.
Lee, A., & Boyle, P. (2012). Quality Assurance for learning and teaching: A systemic perspective. Ideas on Teaching,, URL: http:// www. cdtl. nus. edu.g/Ideas/iot536.htm.
Lipman, M. (ed). (1993). Thinking children and education, Dubuque, lowa: kendall/ hunt.
Lizarraga, S. A. et al. (2009). “Enhancement of thinking skills: Effects of two intervention methods”. Thinking Skills and Creativity, 4 (1), 30–43.
Masi, D., & Santi, M. (2016). Learning democratic thinking: a curriculum to philosophy for children as citizens. Journal of Curriculum Studies, 48(1), 136-150.
Montes, M, Maria, L. (2001). Juchitan de los Ninos. Abstract in IAPC.Montclair state university.
Murris, K. (2016). The Philosophy for Children curriculum: Resisting ‘teacher proof’texts and the formation of the ideal philosopher child. Studies in Philosophy and Education, 35(1), 63-78.
Topping, K. J. & Trickey, S. (2007). Collaborative Philosophical Enquiry for School Children: Cognitive Effects at 10-12 Years. British Journal of Educational Psychology, 77(2), 271–288.
Pieterse, T., Lawrence, H., & Friedrich-NeL, H. (2016). Critical thinking ability of 3rd year radiography students. Health SA Gesondheid, 21, 381-390.
Stapleton, P. (2011). A survey of attitudes towards critical thinking among Hong Kong secondary school teachers: Implications for policy change. Think Skills Creat, 6(1), 14-23.
Vohs, J. L., Lysaker, P. G., Francis, M. M., Hamm, J., Buck, K. D. & et al. (2014). Metacognition, social cognition, and symptoms in patients with first episode and prolonged psychoses. Schizophr Res, 153, 54-59.
Wahat, A., & Zaremohzzabieh, Z. (2016). Deepening critical thinking skills through civic engagement in Malaysian higher education. Thinking, Skills and Creativity, 22, 121-128.
Wells, A. (2009). Metacognitive Therapy for Anxiety and Depression. 1th ed.Tehran: varayedanesh.
Worley, P. (2016). Philosophy and children. The Philosophers' Magazine,72, 119-120.