نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 نویسنده مسئول، استادیار، گروه روانشناسی، دانشگاه پیام نور. تهران، ایران

2 دانشیار، گروه روانشناسی، دانشگاه پیام نور. تهران، ایران.

3 کارشناسی ارشد روانشناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

10.22034/jiera.2024.409224.3026

چکیده

هدف: استرس انتظارات تحصیلی، عامل اصلی استرس در بین دانش‌‏آموزان است. هدف پژوهش حاضر، بررسی نقش واسطه‌ای اضطراب مدرسه در رابطه کمال‏‌گرایی تحصیلی و خودپنداره تحصیلی با استرس انتظارات تحصیلی بود.
روش: روش پژوهش توصیفی همبستگی بود.  نمونه‏‌ای مشتمل بر 390 دانش‌‏آموز (289 دختر، 101 پسر) از سه پایه تحصیلی (هفتم، هشتم، نهم) از مدارس متوسطه اول دولتی ناحیه یک شیراز به شیوه نمونه‏‌گیری خوشه‏‌ای چندمرحله‌‏ای انتخاب شدند و به سیاهه  استرس انتظارات تحصیلی (Ang & Huan, 2006)، کمال‏‌گرایی تحصیلی (رسولی خورشیدی و بهرامی، 1395)، سیاهه خودپنداره تحصیلی  (Chen & Thompson, 2004) و مقیاس اضطراب مدرسه (Philips, 1987) پاسخ دادند.
یافته‌ها: تحلیل داده‌‏ها با استفاده از الگوی معادلات ساختاری، نشان داد که کمال‏‌گرایی تحصیلی و خودپنداره تحصیلی به ترتیب اثر مستقیم مثبت و منفی معناداری بر استرس انتظارات تحصیلی دارند. همچنین نتایج نشان داد که اضطراب مدرسه تأثیر مستقیم معناداری بر استرس ناشی از انتظارات تحصیلی ندارد، بنابراین در رابطه بین کمال‏‌گرایی تحصیلی و خودپنداره تحصیلی با استرس انتظارات نمی‏‌تواند نقش میانجی داشته باشد.
نتیجه‌گیری: به‌طورکلی برای کاهش استرس ناشی از انتظارات تحصیلی در دانش‌‏آموزان، بهتر است روی تقویت خودپنداره و کمال‌گرایی تحصیلی و روش‌های مؤثر مقابله با استرس تمرکز کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

اسلامی، فریبا. (1398). رابطه‌ی هویت تحصیلی، خودپنداره ی تحصیلی و معنای تحصیل با استرس تحصیلی دانش ‏آموزان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. رشته روانشناسی عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی اردبیل.
آخوندی، مریم. (1398). پیش‌بینی اضطراب امتحان بر اساس طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه و به‌واسطه استرس در بین دانشجویان پسر کارشناسی دانشگاه پیام نور مرکز همدان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
افشاری زاده، احسان، کارشکی، حسین، و ناصریان، حمید (1392) بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی پرسشنامه خودپنداره تحصیلی دانش-آموزان دبستانی شهر تهران. فصلنامه علمی روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی،3(11)53-66.
پورطالب، نرگس، و میرنسب، میرمحمود. (1397 ). رابطه‌ی میزان ناامیدی و خودپنداره تحصیلی با اضطراب امتحان دانش ‏آموزان دختر پایه‌ی ششم. آموزش و ارزشیابی، 11(43)، 13-27.
دماوندی، نرگس خاتون. (1398). بررسی رابطه کمال ‏گرایی تحصیلی با کیفیت یادگیری، اضطراب و افت تحصیلی دانش ‏آموزان مدارس سمپاد و عادی. پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد در رشته علوم تربیتی گرایش آموزش و بهسازی منابع انسانی. موسسه آموزش عالی بابل
رسولی خورشیدی، فاطمه، و بهرامی، معصومه. (1395). ساخت و هنجاریابی پرسشنامه کمال‏گرایی تحصیلی در دانشجویان ایرانی. فصلنامه تخصصی روان‌سنجی، 5، 17، 54-45
علی مردی، مسعود، و زارع، رقیه. (1401). آموزش معادلات ساختاری مخصوص پایان‌نامه. تهران: دیباگران.
شیخ‌الاسلامی، علی. (1401). پیش‏‌بینی سرزندگی تحصیلی دانش‌‏آموزان بر اساس حمایت تحصیلی و خودپنداره‌‏ی تحصیلی. پژوهش در نظام‌های آموزشی، 16(57)،51-61.
فاطمی، مژگان، بختیارپور، سعید، پاشا، رضا، و حافظی، فریبا. (1401). مدل پیش‌بینی اضطراب اجتماعی بر اساس کمال‏گرایی و خودکارآمدی اجتماعی با میانجی‌گری تحریف‌های شناختی در نوجوانان دختر و پسر. فصل‌نامه پژوهش‌های کاربردی روان‌شناختی، (4)13، 202-187
کردی، فاطمه. (1398). پیش‌بینی کمال‏گرایی تحصیلی بر اساس خودپنداره تحصیلی و نگرش به یادگیری الکترونیکی در دانشجویان دانشگاه‌های استان گلستان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
کشت ورز کندازی، احسان. (1397). تعلیم و تربیت آینده با توجه به اسناد بالادستی. تهران: تایماز.
کشت ورز کندازی، احسان، سهرابی، نادره و اسماعیلی، بهرام. (1400). تبیین مدل علی تحصیل گریزی دانش‏ آموزان بر اساس ذهن آگاهی و خودپنداره تحصیلی. مجله مطالعات آموزش و یادگیری، 13(2)، 218-240.
کشت ورز کندازی، احسان؛ صالحی، محمدرضا و اسماعیلی، بهرام. (1399). اثربخشی آموزش راهبردهای فراشناختی بر خودپنداره و عملکرد تحصیلی دانش‏ آموزان. آموزش پژوهی، 6(21)، 17-31.
گرجین پور، فاطمه، و برزگر، مجید. (1401). اثربخشی آموزش خودکارآمدی بر تنظیم شناختی هیجان و استرس تحصیلی دانش‏آموزان دختر دوره دوم متوسطه. فصلنامه علمی-پژوهشی زن و جامعه، 13(49)، 105- 118.
محمدی، عبدالله، قدم پور، عزت‌الله، میردریکوند، فضل‌الله و سپهوندی، محمدعلی. (1400). ارائه مدل علی از رابطه بین عاطفه آموزشگاهی و انگیزش تحصیلی حالتی با هدایت مسیر شغلی: نقش واسطه‌ای خودپنداره تحصیلی. رویش روانشناسی، 10(2)، 91-102.
مرادی زاده، سیروس، ویسکرمی، حسن‌علی، میردریکوند، فضل‌الله، قدم پور، عزت‌الله، و غضنفری، فیروزه. (1398). بررسی و مقایسه اثربخشی روان‌درمانی مثبت‌نگر و واقعیت درمانی بر کاهش کمال ‏گرایی و استرس تحصیلی دانش‌آموزان دختر تیزهوش. روانشناسی افراد استثنایی، 9(34)، 79-110.
ملکی، مینا. (1399). تأثیر تکنیک‌های آزادسازی هیجان بر اضطراب مدرسه، استرس ادراک‌شده و کیفیت زندگی در مدرسه در دانش ‏آموزان دختر مضطرب پایه اول دوره متوسطه اول شهر اهواز. پایان‌نامه کارشناسی ارشد گرایش روانشناسی تربیتی. دانشگاه شهید چمران اهواز.
منصوری، سجاد. (1398). بررسی رابطه خود پنداره مربوط به مدرسه و ادراک  شایستگی با اضطراب مدرسه در کودکان ابتدایی شهرستان آق‌قلا، پایان‌نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد رشته روانشناسی، موسسه آموزش عالی شمس گنبد.
هاشمی، لادن، لطیفیان، مرتضی، حسین چای، مسعود و فولادچنگ، محبوبه. (1392). بررسی نقش واسطه‌ای ارزش تکلیف در رابطه بین کمال‏ گرایی مثبت و منفی و اهمال‏ کاری تحصیلی. پژوهش در نظام‌های آموزشی،7(21)،19-42.
یحیی زاده درزی، مهدی، حسین زاده، بابک، و کیاپور، آزاده. (1399). مدل یابی روابط ساختاری کمال‏ گرایی تحصیلی با میانجیگری هوش معنوی بر اضطراب پیشرفت تحصیلی دانش‏ آموزان. فصلنامه تعلیم و تربیت، 36(3)، 53-70
یونسی، سپیده؛ حاتمی, محمد؛ صلاحیان، افشین. (1400). اثربخشی طرح‌واره درمانی گروهی در کمال‏ گرایی تحصیلی و مؤلفه‌های آن در دانش‏ آموزان دختر. فصلنامه پژوهش‌های نوین روان‌شناختی، (63)16.
وفا، شیما، باقری، نسرین، مجتبایی، مینا، ابوالمعالی الحسینی، خدیجه. (1398). آزمون روابط علی اضطراب تحصیلی بر اساس ادراک محیط کلاس با میانجی‌ سبک‌های مقابله‌ای در دانش‌آموزان. پژوهش در نظام‌های آموزشی، 13(44)،53-69.