نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 . نویسنده مسئول، دانشجوی دوره دکتری روانشناسی تربیتی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران
2 کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی، دانشگاه پیام نور
چکیده
هدف: پژوهش حاضر با هدف تأثیر آموزش تفکر انتقادی بر انعطاف‌پذیری شناختی، سرزندگی تحصیلی و خودپنداره تحصیلی در دانش‌آموزان دختر انجام شد.
روش: پژوهش حاضر ازنظر هدف، کاربردی و ازنظر شیوه گردآوری نیمه آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری این پژوهش، دانش‌آموزان دختر دوره متوسطه اول منطقه 5 شهر تهران در سال تحصیلی 1401-1402 و حجم نمونه شامل 30 دانش آموز شامل (15 نفر گروه آزمایش و 15 نفر گروه کنترل) بود و از شیوه نمونه‌گیری در دسترس استفاده شد. جهت گردآوری داده ها از پرسشنامه‌های انعطاف‌پذیری شناختی Dennis and Vanderwaal (2010)، سرزندگی تحصیلی Martin and Marsh (2008) و خودپنداره ی تحصیلی Yasen Chen (2004) استفاده شد و محتوای آموزشی تفکر انتقادی بر اساس دیدگاه‌های Myers (1986) و Fisher and Hypel (1984) تهیه و در 8 جلسه آموزشی یک و نیم‌ساعته (90 دقیقه‌ای) در اختیار افراد گروه آزمایش قرار گرفت. روش تجزیه‌وتحلیل داده‌ها نیز تحلیل کوواریانس چند متغیره بود.
یافته‌ها: بر اساس یافته‌های این پژوهش، تفاوت معناداری در سطح 01/0 بین میانگین نمرات آزمودنی‌های گروه آزمایش و کنترل در مرحله پس‌آزمون در متغیرهای انعطاف‌پذیری شناختی، سرزندگی تحصیلی و خودپنداره تحصیلی وجود دارد.
نتیجه‌گیری: پس میتوان گفت، آموزش تفکر انتقادی میتواند روشی برای افزایش سازه های شناختی مانند انعطاف‌پذیری شناختی و عوامل انگیزشی مانند سرزندگی تحصیلی و خودپنداره تحصیلی باشد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
احمدبیگی، فاطمه، احقر، قدسی، و ایمانی نائینی، محسن. (1398). اثربخشی آموزش تفکر انتقادی بر شیوه های حل مساله در دانشجویان. تدریس پژوهی، 7(2)، 21-36.
بیابانگرد، اسماعیل. (1398). روشهای افزایش عزت نفس در کودکان و نوجوانان. تهران: انتشارات سازمان انجمن اولیاء و مربیان.
حسین چاری، مسعود و دهقانیزاده، محمدحسین. (1391). سرزندگی تحصیلی و ادراک از الگوی ارتباطی خانواده، نقش واسطه ای خودکارآمدی. مجله مطالعات آموزش و یادگیری، 4(2)، 22-47.
رحیمی، مهدی و زارعی، الهام. (1395). نقش ابعاد دلبستگی بزرگسالی در سرزندگی تحصیلی با واسطه گری ابعاد خودکارآمدی مقابله با مشکلات و کمال گرایی. پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی، 3(12)، 69-57.
زارع جمال آبادی، محمود. (1395). بررسی رابطه خود پنداره و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دختر مقطع متوسطه یزد در سال 1392. کنفرانس بین المللی روان شناسی، علوم تربیتی و رفتاری.
ستوده، هدایت اللّه. (1391). روانشناسى اجتماعی. تهران: آواى نور.
سعیدیان، فاطمه، و نیلی، محمدرضا. (1401). بررسی تاثیر آموزش ابراز وجود بر سازگاری اجتماعی و خودپنداره مثبت زنان خانوار. فصلنامه مطالعات روانشناسی بالینی، 4 (6). 58-77.
شاره، حسین، سلطانی، اسماعیل، بحرینیان، سید عبدالمجید، و فرمانی، اعظم. (1393). نقش واسطه‌ای انعطاف‌پذیری شناختی در ارتباط بین سبکهای مقابله‌ای و تاب‌آوری با افسردگی. پژوهنده. ۱۸ (۲)، ۸۸-۹۶.
شیخ الاسلامی، علی. (1401). پیشبینی سرزندگی تحصیلی دانش‌آموزان براساس حمایت تحصیلی و خودپندارهی تحصیلی. پژوهش در نظام‌های آموزشی، 16(57)، 51-61
شیخ الاسلامی، علی، جعفری، عیسی، و عبادیان، علی. (1395). تأثیر آموزش مهارت‌های زندگی بر خودپندارهی دانش‌آموزان دارای افت تحصیلی. پژوهش در نظام‌های آموزشی، 10(32)، 52-63.
قنبری هاشم آبادی، بهرامعلی و شهابی، مهرنسا. (1393). بررسی اثربخشی آموزش تفکر انتقادی بر عزت نفس و مهارت‌های حل مسأله دانش‌آموزان دخترمقطع متوسطه. فصلنامه روان شناسی تربیتی، 4(12)، 1-21.
مرادی، مینا، و اقدسی، علی نقی. (1394). بررسی اثربخشی آموزش تفکر انتقادی و مهارت های حل مساله بر راهبردهای خودتنظیمی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دوره متوسطه ناحیه 1 تبریز. زن و مطالعات خانواده، 7(28)، 129-144.
ملک نیا، آرزو، هاشمیان، کیانوش، و ابوالمعالی الحسینی، خدیجه. (1399). تبیین روابط ساختاری بین کیفیت روابط والد- فرزند و جو عاطفی مدرسه با قلدری در مدرسه: ارزیابی نقش میانجیگر خودپنداره. پژوهش در نظام‌های آموزشی، 14(50)، 57-78.
نادی، محمدعلی، گردان شکن، مریم، و گل پرور، محسن. (1399). تاثیر آموزش تفکر انتقادی, حل مساله و فراشناخت بر یادگیری خودراهبر در دانشجویان. پژوهش در برنامه‌ریزی درسی (دانش و پژوهش در علوم تربیتی-برنامه‌ریزی درسی)، 8(29-28)، 53-61.
Referencas
Ahmadbeigi, F., Ahghar, Q., & Imani Naini, M. (2018). The effectiveness of critical thinking training on problem solving methods in students. Research teaching. 7(2), 21-36. doi: 10.34785/J012.2019.127. [In Persian]
Ardelt M. (2011). The Measurement of Wisdom: A Commentary on Taylor, Bates, and Webster’s Comparison of the SAWS and 3D-WS. Exp Aging Res. 37(2), 241-55.
Armbruster, D. J., Ueltzhöffer, K., Basten, U., & Fiebach, C. J. (2022). Prefrontal cortical mechanisms underlying individual differences in cognitive flexibility and stability. Journal of cognitive neuroscience, 24(12), 2385–2399.
Biavangard, I. (2018). Methods of increasing self-esteem in children and adolescents. Tehran: Publications of the Association of Parents and Teachers. [In Persian]
Broda, M. D., Ross, E., Sorhagen, N., & Ekholm, E. (2023). Exploring control-value motivational profiles of mathematics anxiety, self-concept, and interest in adolescents. Frontiers in psychology, 14, 1140924.
Buchsbaum, B. R., Greer, S., Chang, W.-L., and Berman, K. F. (2015). Meta-analysis of neuroimaging studies of the wisconsin card−sorting task and component processes. Huma Brain Mapp. 25, 35–45.
Calliste, S., Katarina, G., Pasquinelli, E. Sander, E. (2022). Enhancing cognitive flexibility through a training based on multiple categorization: Developing proportional reasoning in primary school, Journal of Numerical Cognition, 8(3) 443-472.
Comerford, J., Batteson, T., Tormey, R. (2019). Academic buoyancy in second level schools: insights from Ireland. Journal of Social and Behavioral Sciences, 197(31), 98-103.
Custers, R., & Aarts, H. (2013). The unconscious will: how the pursuit of goals operates outside of conscious awareness. Science 329, 47–50.
Dajani, D. R., & Uddin, L. Q. (2015). Demystifying cognitive flexibility: implications for clinical and developmental neuroscience. Trends Neurosci. 38, 571–578.
Darby, K. P., Castro, L., Wasserman, E. A., & Sloutsky, V. M. (2018). Cognitive flexibility and memory in pigeons, human children, and adults. Cognition 177, 30–40.
Dehghanizadeh, M., Hossienchari, M., Moradi, M., & Soleymani Khashab, A. (2014). Academic Buoyancy and Perception of Family Communication Patterns and Structure of Class: The Mediatory Role of Self-Efficacy Dimensions. Educational Psychology, 10(32), 1-30. [In Persian]
Dennis, J. P., & Vander Wal, J. S. (2010). The Cognitive Flexibility Inventory: Instrument Development and Estimates of Reliability and Validity. Cognitive Therapy and Research, 34, 241-253.
Diamond, A. (2019). Executive functions. Annu. Rev. Psychol. 64, 135–168.
Dong, X., Du, X., and Qi, B. (2016). Conceptual knowledge influences decision making differently in individuals with high or low cognitive flexibility: an ERP study. PLoS One 11:e0158875.
Duijin, M., Rosenstiel, I.V., Schais, W., Smallenbroek,C., Dahmen, R. (2020). Vitality and health:A lifestyle programme for employees. Eurpean Journal of Inter Grative Medicin, 3(2), 97-102.
Ervin, K & Winfred, L. (2020). Effects of critical thinking training in on problem solving in university students, International education Journal, 18, 111-129.
Feng, X., Perceval. G. J., Feng, W. & Feng, C. (2020). High Cognitive Flexibility Learners Perform Better in Probabilistic Rule Learning. Front. Psychol. 11, 415.
Fujino, J., Tei, S., Jankowski, K. F., Kawada, R., Murai, T., and Takahashi, H. (2017). Role of spontaneous brain activity in explicit and implicit aspects of cognitive flexibility under socially conflicting situations: a resting-state fMRI study using fractional amplitude of low-frequency fluctuations. Neuroscience , 367, 60–71.
Gaspard, H., Lauermann, F., Rose, N., Wigfield, A., Eccles, J. S. (2020). Cross-domain trajectories of students’ ability self-concepts and intrinsic values in math and language arts. Child Dev. 91:1800–1818.
Ghanbari Hashem Abadi, B. A., & Shahabi, M. (2013). Investigating the effectiveness of critical thinking training on self-esteem and problem-solving skills of female high school students. Educational Psychology Quarterly, 4(12), 1-21. [In Persian]
Grossmann, I., Sahdra, B. K., Ciarrochi, J. (2016). A heart and a mind: Self-distancing facilitates the association between heart rate variability, and wise reasoning. Front Behav Neurosci. 10, 68. doi: 10.3389/ fnbeh.2016.00068. PubMed PMID: 27092066; PubMed Central PMCID: PMC4824766.
Haynes, J. (2017). Freedom and the urge to think in philosophy with children. Gifted education international, 22(2-3), 229-237.
Herrera, L. (2020). Academic Achievement, Self-Concept, Personality and Emotional Intelligence in Primary Education. Analysis by Gender and Cultural Group. Front. Psychol. 10:3075.
Jones, T. (2017). Playing Detective to Enhance Critical Thinking. Teaching and Learning in Nursing, 12(1), 73-76.
Kuhn, D. (2019). Critical Thinking as Discourse. Human Development ; 62 (3), 146–164.
Lange, F., Seer, C., & Kopp, B. (2017). Cognitive flexibility in neurological discorders: cognitive components and event-related potentials. Neurosci. Biobehav. Rev. 83, 496–507.
Lehto, J. E., & Elorinne, E. (2018). Gambling as an executive function task. Appl. Neuropsychol. 10, 234–238.
Malik Nia, A., Hashemian, K., & Abul Ma'ali al-Husseini, Kh. (2019). Explaining the structural relationships between the quality of parent-child relationships and school emotional climate with school bullying: evaluating the mediating role of self-concept. Research in educational systems, 14(50), 57-78. [In Persian]
Marsh, H. W., & Martin, A. J. (2008). Academic self-concept and academic achievement: relations and causal ordering. The British journal of educational psychology, 81(Pt 1), 59–77.
Martin, A. J., Marsh, H.W. (2008). Academic buoyancy: Towards an understanding of students’ everyday academic resilience. Journal of School Psychology, 46 (1), 53-83.
Moradi, M., & Aghdasi, A.N. (2014). Investigating the effectiveness of teaching critical thinking and problem solving skills on self-regulation strategies and academic progress of middle school students in District 1 of Tabriz. Women and Family Studies, 7(28), 129-144. [In Persian]
Müller, V. I., Langner, R., Cieslik, E. C., Rottschy, C., and Eickhoff, S. B. (2015). Interindividual differences in cognitive flexibility: influence of gray matter volume, functional connectivity and trait impulsivity. Brain Struct. Funct. 220, 2401–2414.
Nadi, M. A., Gardanshekan, M., & Gol Parvar, M. (2019). The effect of teaching critical thinking, problem solving and metacognition on self-directed learning in students. Research in curriculum planning (knowledge and research in educational sciences-curriculum planning), 8(29-28), 53-61. [In Persian]
Nagy, G., Watt, H. M., Eccles, J. S., Trautwein, U., Lüdtke O., & Baumert, J. (2019) The development of students’ mathematics self-concept in relation to gender: Different countries, different trajectories? J. Res. Adolesc. 20:482–506.
Praise be to God's guidance. (2011). Social Psychology. Avai Noor Publication: Tehran. [In Persian]
Putwain, D. V., Connors, L., Symes, W., Douglas-Osborn, E. (2019). Is academic buoyancy anything more than adaptive coping? Journal of Anxiety, Stress and Coping, 25(3), 1-10.
Rahimi, M., & Zarei, E. (2016). The Role of Adult Attachment Dimensions in Academic Buoyancy with the Mediation of Coping Eelf-efficacy and Perfectionism Dimensions. Research in School and Virtual Learning, 3(12), 57-69. [In Persian]
Reisy J., Dehghani M., Javanmard A., Shojaei M and Monfared Naeimian P. (2014). Analysis of the Mediating Effect of Academic Buoyancy on the Relationship between Family Communication Pattern and Academic Buoyancy. J. Educ. Manage. Stud, 4(1):, 64-70
Saeediyān, F., & Nili, M. (2011). A Study on the Effect of Assertiveness Training on Social Adjustment and Positive Self-Concept for Head-of-Household Women. Clinical Psychology Studies, 2(5), 91-115. [In Persian]
Share, H., Soltani, I., Bahrainian, S.A.M., & Farmani, A. (2013). The mediating role of cognitive flexibility in the relationship between coping styles and resilience with depression. Researcher 18 (2), 88-96. [In Persian]
Sheikh al-Islami, A., Jafari, I., & Ebadian, A. (2015). The effect of teaching life skills on the self-concept of students with academic failure. Research in educational systems, 10(32), 52-63. [In Persian]
Sheykholeslami, A. (2022). The Prediction of Students Academic Buoyancy based on Academic Support and Academic Self-Concept. Journal of Research in Educational Systems, 16(57), 51-61. [In Persian]
Solberg, P.A., Hopkins, W.G., Ommundsen, Y., Halvari,H. (2020). Effects of three training types on vitality among older adults: A selfdetermination theory perspective. Psychology of Sport and Exercise, 13(4), 407-417.
Sushil, p. (2011). Flexibility, vitality and sustainability. Global Journal of Flexible Systems Management, 12(1&2).
Uzunöz, F. S., & Demirhan, G. (2017). The effect of creative drama on critical thinking in preservice physical education teachers. Thinking Skills and Creativity, 24, 164-174.
Zare Jamal Abadi, M. (2015). Investigating the relationship between self-concept and academic progress of Yazd high school girls in 2013. International Conference on Psychology, Educational and Behavioral Sciences. [In Persian]
)