نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روان‌شناسی تربیتی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استاد دانشگاه آزاد اسلامی، گروه روان‌شناسی تربیتی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

3 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران جنوب (مدیر مطالعات بین‎المللی تیمز و پرلز ایران، پژوهشگاه مطالعات آموزش‌وپرورش)، ایران.

چکیده

در این مطالعه روند تغییرات نقش متغیرهای خودپنداره، نگرش و علاقه به علوم بر پیش‏بینی عملکرد دانشآموزان پایۀ هشتم کشور در مطالعات تیمز در سالهای 2003، 2007، 2011 و 2015 بررسی شده است. برای بررسی دادههای 21434 دانشآموز پایۀ هشتم که در چهار مطالعۀ ادواری تیمز شرکت داشتند، از تحلیل عاملی تأییدی، اندازههای اثر و مدلیابی معادلات ساختاری استفاده شده است. یافته‏ها نشان میدهد که در فاصلۀ سالهای 2003 تا 2007 همراه با افزایش متوسط نمرۀ علوم، متوسط خودپندارۀ علوم و نگرش نسبت به علوم نیز افزایش یافته است. تغییرات نگرش در این دوره بسیار جزئی است. در فاصلۀ سالهای 2007 تا 2011 همراه با افزایش متوسط نمرۀ پیشرفت، متوسط خودپندارۀ علوم، نگرش و علاقه نسبت به علوم نیز افزایش یافته‏اند. در فاصلۀ سالهای 2011 تا 2015 همراه با کاهش متوسط نمرۀ علوم، متوسط خودپندارۀ علوم و متوسط علاقه به علوم نیز کاهش یافته است، ولی متوسط نگرش نسبت به علوم افزایش یافته است. نتایجSEMنشان می‏دهد که خودپندارۀ علوم به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم عملکرد علوم دانش‏آموزان را پیش‏بینی می‏کند. همچنین، یافته‏ها نشان داد که نگرش و علاقه به علوم اثر منفی بر عملکرد علوم دارند. بررسی دلایل اثر منفی نگرش و علاقه به علوم بر عملکرد علوم به مطالعات چندجانبۀ روانشناختی و جامعه‌شناختی نیاز دارد. از طرفی، ازآنجاکه نگرش متغیر مهمی در یادگیری است، علل همسو نبودن نگرش نسبت به علوم با نمرۀ پیشرفت به‌ویژه در آزمون 2015 باید موردتوجه و شناسایی قرار گیرد

کلیدواژه‌ها

افشاری‏زاده، سید احسان؛ کارشگی، حسین و ناصریان، حمید (1392). بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی پرسشنامۀ خودپندارۀ تحصیلی دانش‎آموزان دبستانی شهر تهران. فصلنامه روشها و مدل‏های روانشناختی، 11(3)، 66-53.
بلوم، بنجامین س (1374). ویژگیهای آدمی و یادگیری آموزشگاهی. ترجمۀ علی‌اکبر سیف. تهران: دوران.
پهلوان صادق، اعظم؛ فرزاد، ولی‌الله (1388). عملکرد علوم دانش‏آموزان ایرانی در مطالعۀ تیمز 2003 با توجه به متغیرهای فردی و خانوادگی. دانش و پژوهش در علوم تربیتی-برنامهریزی درسی، 21، 24-1.
سیف، علی‌اکبر (1392). روانشناسی پرورشی نوین: روا‌‌نشناسی یادگیری و آموزش (ویرایش هفتم). تهران: دوران.
ضیائیان، الهام (1392). بررسی رابطۀ سواد خواندن دانش‏آموزان پایۀ چهارم ابتدایی با عملکرد علوم آن‌ها در مطالعات تیمز و پرلز 2011. پایان‎نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی.
عابدی، صمد؛ کرم‏دوست، نوروزعلی؛ رحیمی‎نژاد، عباس و حجازی، الهه (1388). ارائۀ مدل رگرسیونی پیشرفت تحصیلی در درس علوم دانش‎آموزان دورۀ راهنمایی، بر اساس داده‎ها و نتایج مطالعۀ تیمز 99 (TIMSS-S). نشریه روانشناسی و علوم تربیتی (دانشگاه تهران)، 82، 152-133.
عبدی، علی؛ نوروزی، داریوش؛ ملکی، حسن و ابراهیمی قوام، صغری (1390). مقایسۀ اثربخشی راهبرد تدریس مبتنی بر هوش چندگانه و روش متداول بر پیشرفت تحصیلی و نگرش به یادگیری درس علوم دانش‎آموزان پایۀ پنجم ابتدایی. فصلنامۀ نوآوریهای آموزشی، 37، 120-101.
کبیری، مسعود؛ کریمی، عبدالعظیم و بخشعلی‎زاده، شهرناز (1395). یافتههای ملی تیمز 2015 روند 20 ساله آموزش علوم و ریاضیات ایران در چشمانداز بینالمللی. تهران: مؤسسه فرهنگی مدرسه برهان (انتشارات مدرسه).
کریمی، عبدالعظیم؛ کبیری، مسعود (1392). مقایسۀ عملکرد کشورهای برتر و ضعیف‏تر تیمز 2007 ازنظر به‌کارگیری روش‎های تدریس در کلاس‎های علوم. فصلنامۀ برنامۀ مطالعات درسی ایران، 31، 106-91.
کیامنش، علیرضا و محسن‎پور، مریم (1392). روند عملکرد دانش‎آموزان ایران در ریاضیات، علوم و عوامل نگرشی با تأکید بر تفاوت‎های جنسیتی (بر اساس یافته‎های مطالعات تیمز). فصلنامۀ تعلیم و تربیت، 114، 114-89.
کیامنش، علیرضا و معراجی، سارا (1390). نقش خودپندارۀ علوم، نگرش نسبت به علوم و ارزش نسبت به علوم بر عملکرد تحصیلی علوم دانش‎آموزان پایۀ هشتم ایران و سوئد (بر اساس داده‏های تیمز 2007). فصلنامۀ رویکردهای نوین آموزشی، 40، 23-14.
.http://WWW.des.emory.edu/mfp/BanEncy.html.
Abu-Hilal, Maher M., Abdelfattah, Faisal, Abduljabbar, Adel & Marsh, Herbert W. (2013). Attitudes toward School, Homework, Subject Matter Value, Self-Concept and Positive Affect: A StructuralEquation Model. 5th IEA International Research Conference.
Bacus, Marietes P. (2014). Parenting Styles, Self-Concept and Attitude of Students: A Causal Model on Academic Performance. International Conference on Economics, Social Sciences and Languages (ICESL'14) May 14-15, 2014 Singapore.
Bandura, Albert. (1994). Self-efficacy. Encyclopedia of Human Behavior, vol.4, pp.71–81.New York: Academic Press
Bofah, Emmanuel Adu-tutu. (2015). Reciprocal determinism between student’s mathematics self-concept and achievement in an African context. Konrad Krainer; Naďa Vondrová. CERME 9 - Ninth Congress of the European Society for Research in Mathematics Education, Feb 2015, Prague, Czech Republic. pp.1688-1694, Proceedings of the Ninth Congress of the European Society for Research in Mathematics Education
Chandrasena, Wanasinghe. (2013).Seeding Science Success: Relations of Secondary Students’ Science Self-Concepts and Motivation with Aspiration and Achieivement. Google Scolar
Chandrasena, Wanasinghe, Graven, Rhonda G., Tracey, Danielle & Dillon, Anthony. (2014). Seeding Science Success: Psychometric Properties of Secondary Science Questionnaire on Students’ Self-Concept, Motivation, and Aspirations. Australian Journal of Educational & Developmental Psychology, 14, 186-201.
Chang, Yuwen. (2008).Gender Differences in Science Achievement, Science Self-concept, and Science Values. The secondIEA international research conference: Proceedings of IRC-2008.
Chiu, Ming Ming & Klassen, Robert M. (2010). Relations of mathematics self-concept and its calibration with mathematics achievement: Cultural differences among fifteen-year-olds in 34 countries. Learning and Instruction, 20(1), 2-17.
George, Rani. (2000). Measuring Change in Students' Attitudes toward Science over time: An Application of Latent Variable Growth Modeling. Journal of Science Education and Technology, 9, 3, 213-225.
Hau, kit-Tai.; Marsh, Herbert W. (2015). Academic Self-Concept and Achievement Encyclopedia of the Social and Behavioral Science (second edition), American Psychological Association, 54-63.
Jen, Tsung-Hau & Chien, Chin-Lung. (2008).The Influences of the Academic Self-concept on Academic Achievement: From a Perspective of Learning Motivation (Draft). The Proceedings of IRC 2008.
Khalaila, Rabia. (2015).The Relationship between Academic Self-Concept Intrinsic Motivation, Test Anxiety, and Academic Achievement among NursingStudents: Mediating and Moderating Effects. Nurse Education Today, 35(3), 432-438.
Martin, Michael O., Mullis,Ina V.S., Gonzalez,EugenioJ. & Chrostowski,Steven J. (2004). TIMSS 2003 International Science Report. TIMSS & PIRLS International Study Center, Lynch School of Education, Boston College.
Min, Inah, Cortina, Kai S. & Miller, Kevin F. (2016). Modesty Bias and the Attitude-Achievement Paradox across Nations: A Reanalysis of TIMSS. Leraning and Individual Differences, 51, 359-366
Mullis,Ina V.S. & Martin, Michael O. (2013). PIRLS 2016 Assessment Framework. TIMSS & PIRLS International Study Center, Lynch School of Education, Boston College & International Association for the Evaluation of Educational Achievement (IEA)
Pinkxten, M., Wouters, S., Preckel, F. & Verschueren, K. (2015). The formation of academic self-concept in elementary education: A unifying model for external and internal comparisons. Contemporary Educational Psychology, 41, 124-132.
Shen, Ce & Tam, Hak Ping. (2006). The paradoxical relationship between students’achievement and their self-perception: A cross-national analysis based on three waves of TIMSS data. The secondIEA international research conference: Proceedings of IRC-2006.
Shutenko, Elena. (2015).Motivational and Conceptual Aspects of Students' Self-fulfillmentin University Education. Procedia - Social and Behavioral Sciences 214, 325 – 331.
Simpkins, S. D., Davis-Kean, P. E., & Eccles, J. S. (2006). Mathand science motivation: A longitudinal examination of the links between choices and belief. Developmental Psychology, 42, 70-83.
Tahar, N. Fadilah, Ismail, Z., Zamani, N. Diana & Adnan, N. (2010). Students’ Attitude toward Mathematics: The Use of Factor Analysis in Determining the Criteria. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 8, 476-481.
Valentine, J. C., Dubois, D. L., Cooper, H. (2004). The relations between self-beliefs and academic achievement: A systematic review. Educational Psychologist, 39(2), 111-133.
Wang, J. (2007). A Trend Study of Self-Concept and Mathematics Achievement in a Cross-Cultural Context. Mathematics Education Research Journal, 19, 33–47.
Wang, J. (2012). A Comparative Study of Science Achievement and Self-Concept during a Historical Transition. International Education Studiesl, 5, 1,
Wilkins, J. L. M., Zembylas, M., & Travers, K. J. (2002). Investigating correlates of mathematics and science literacy in the final year of secondary school. In D. F. Robataille & A. E. Beaton (Eds.),Secondary analysis of the TIMSS results: A synthesis of current research. Boston, MA: Kluwer Academic Publishers.
Wilkins, Jesse L.M. (2004). Mathematics and science self-concept: An international investigation. TheJournal of Experimental Education, 72, 331-46. http://dx.doi.org/10.3200/JEXE.72.4.331-346
Wilson, Maureen E. (2004). Teaching, Learning, and Millennial Students. New Directions for Students Services, 106, 59-72.