نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری آموزش عالی- گرایش مدیریت، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

2 دانشیار، گروه مدیریت آموزشی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

3 استادیار، گروه مدیریت آموزشی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

4 استاد، گروه پرستاری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

دانشگاه‏‏های علوم پزشکی به‌عنوان سازمان‏های تأمین‏کننده نیروی انسانی نظام سلامت نیازمند رهبرانی اثر‏بخش به‌منظور ارتقاء جایگاه پزشکی کشور بوده‌اند. هدف از انجام مطالعه حاضر، بررسی متون مرتبط با رهبری آکادمیک و تعیین شکاف‏های پژوهشی مرتبط با آن در دانشگاه‏های علوم پزشکی ایران بود. این مطالعه نظام‏مند با بررسی متون مرتبط با رهبری آکادمیک اثر‏بخش در فاصله زمانی سال‏های 2009 تا 2020 در پایگاه‌های داده‌ای اریک، پابمد، اسکوپوس، وب آو ساینس، امرالد، سید، پروکوئست و گوگل اسکالر و با استفاده از کلیدواژه‌های مرتبط برگرفته از سر عنوان‌های موضوعی (مش) انجام گرفت. متون مرتبط انتشاریافته (505 مقاله) بررسی و پس از حذف موارد تکراری تعداد 20 مقاله بر اساس معیار‏های ورود و خروج از مطالعه انتخاب و موردبررسی قرار گرفت. کیفیت مقالات واجد شرایط برای ورود به مطالعه با ابزار مرسکی موردبررسی قرار گرفت. نتایج مطالعه حاضر مؤید آن است که پژوهش‏‏های انجام‌شده در حوزه رهبری آکادمیک در کشورمان عمدتاً مربوط به دانشگاه‏های علوم انسانی است. مطالعات انجام‌شده در زمینه رهبری آکادمیک در دانشگاه‏های علوم پزشکی، بیشتر به بررسی ویژگی‏ رهبران آکادمیک و سبک‏های رهبری پرداخته است. مدیران که عمدتاً پزشک بودند هیچ‌یک از دوره‏های مدیریت و رهبری را نگذرانده‏اند و خود را نیازمند گذراندن این دوره‏ها نمی‏دانند. ازآنجاکه بر اساس یافته‌های این پژوهش تنها یک مطالعه به بررسی چالش‏‏ها و الزامات رهبری آکادمیک اثربخش در دانشگاه‏های علوم پزشکی کشور پرداخته بود انجام مطالعاتی با رویکرد کیفی در زمینه رهبری آکادمیک اثربخش در دانشگاه‏های علوم پزشکی که امکان بررسی عمیق تجارب، عقاید و نگرش رهبران آکادمیک را میسر می‌نماید ضروری بود.

کلیدواژه‌ها

امین مظفری، ف. و یوسفی اقدام، ر. (1393). عوامل مؤثر بر نقش مدیران گروه‏های آموزش: مطالعه موردی دانشگاه تبریز. فصلنامه پژوهش و برنامه‏ریزی در آموزش عالی، 72، 65-143.
باقری، م.، رنجبر، م. و تب، س. (1394). بررسی نقش واسطه‏ای اعتماد و خود کارآمدی جمعی بر رابطه بین رهبری تحول‌آفرین و عملکرد تیمی. پژوهش در نظام‏های آموزشی، 9(31)، 62-127.
پورکریمی، ج.، فرزانه، م.، عزیزی، م. و کردی، الف. (1395). ارائه الگوی شایستگی‏های حرفه‏ای مدیران گروه‏های آموزشی دانشگاه تهران. نامه آموزش عالی، 34، 147-170.
جعفری، پ.، آراسته، ح.، رهگذر، م. و شهمیری، م. (1392). الگوی ارتقاء اثربخشی مدیران گروه‏های آموزشی دانشگاه‏ها و مراکز آموزش عالی. فصلنامه برنامه‏ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 14، 50-209.
جوانک لیاولی، م.، ابیلی، خ.، پورکریمی، ج. و سلطانی، س. (1398). ارائه مدل توسعه حرفه‏ای مدیران گروه‏های آموزش بالینی: مورد دانشگاه‏های علوم پزشکی دولتی شهر تهران. دوماهنامه راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، 10(3)، 180-202.
رضاییان، ع. (1399). اصول مدیریت. تهران: سمت.
ساعتچی، م. و عزیزپورشویی، ع. (1384). طراحی الگوی رهبری اثربخش دانشگاهی. دوماهنامه علمی - پژوهشی دانشور رفتار، (11)12، 1-18.
شکور، م.، بذرافکن، ل.، علیزاده، م. و قاسمی، م. (1390). سبک رهبری و رهبری اثربخش در مدیران سطوح میانی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در سال 1388. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی/ ویژه‏نامه توسعه آموزش و ارتقای سلامت، 11(9)، 65-125.
صدقی بوکانی، ن.، سید عباس زاده، م.، قلاوندی، ح. و حسنی، م. (1397). تحلیل روابط چندگانه رهبری اثربخش و برنامه‏ریزی راهبردی با بهره‏وری نیروی انسانی در مراکز آموزش عالی استان آذربایجان غربی. مدیریت بهره‏وری، 12(45)، 31-69.
طاهری، م.، اسدی لویه، ع. و خوشرنگ، ح. (1393). ارتباط بین سبک‏های رهبری مدیران گروه‏های آموزشی و رضایت شغلی اعضای هیئت‌علمی. پرستاری و مامایی جامع‌نگر، 71، 56-63.
عباس پور، ع.، رحیمیان، ح.ف غیاثی ندوشن، س. و اکرادی، الف. (1396). طراحی الگوی پکپارچه‏سازی برنامه‏ریزی جانشین‏پروری و مسیر پیشرفت شغلی مدیران دانشگاه‏های دولتی. پژوهش در نظام‏های آموزشی، 11(39)، 75-95.
عرفانیان خان‌زاده، ح. و ترکانلو، ز. (1396). ﺑﺮرﺳﯽ ﻋﻮاﻣل ﻧﺮم مؤثر بر بهره‌وری: ﺗﺄﺛﯿﺮ رﻫﺒﺮی ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪﺳﺎز ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰش ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ و اﻧﮕﯿﺰش اﻟﻬﺎم‏ﺑﺨﺶ و ﺗﺮﻏﯿﺐ ذﻫﻨﯽ، مدیریت بهره‏وری. 40، 57-131.
غیاثی ندوشن، س.، پرداختچی، م.، دری، ب. و فراستخواه، م. (1391). تأملی بر استقرار نظام جانشین‏پروری مدیریت در دانشگاه، مدل برآمده از نظریه داده بنیاد، فصلنامه پژوهش در نظام‏های آموزشی، 6(19)، 7-49.
لطفی، ف.، مختارپور، ص.، مؤمنی راد، الف.، امینی، م. و کجوری، ج. (1391). بررسی سبک‏های رهبری مدیران گروه‏های آموزش دانشکده پزشکی شیراز و ارتباط آن با تعهد سازمانی، مجله پزشکی هرمزگان، 3، 233-239.
Abbaspour, A., Rahimian, H., Ghiasi Nodooshan, S., & Ekradi, E. (2018). Designing a Model for Integrating Succession and Career Planning of the Managers of Iranian Public Universities. Journal of Research in Educational Systems, 11(39), 75-95. doi:10.22034/jiera.2018.65266. [In Persian]
Alghmdi, S. A., Abuznadah, W., & Ahmed, A. A. (2016). Academic Leadership Development (ALD) Program at College of Medicine, Jeddah; King Saud bin Abdulaziz University for Health Sciences. Middle East Journal of Family Medicine7(10), 33.
Al-Omari, A. A. (2005). Leadership styles and style adaptability of deans and department chairs at three public research universities. Washington State University.
Amin Mozaffari, F., Yousefi Aghdam, R. (2014). Factors Affecting the Role of Department Chairs in University of Tabriz: Department Chairs Perspectives. Quarterly Journal of Research and Planning in Higher Education, 20(2), 143-165. [In Persian]
Bagheri, M., Ranjbar, M.,Teb, S. (2016). Investigating the mediating role of trust and collective self-efficacy on the relationship between transformational leadership and team performance. Research in Educational Systems, 31, 127-162. [In Persian]
Bharwani, A., Kline, T., Patterson, M., & Craighead, P. (2017). Barriers and enablers to academic health leadership. Leadership in health services, 30(1), 16-28.
Bikmoradi, A. (2009). Exploring academic leadership in medical schools and universities in Iran. proquest Dissertations Publishing, Institutional for lärande, informatik, management och etik, LIME/ Department of Learning, Informatics, Management and Ethics (Lime).
Detsky, A. S. (2011). How to be a good academic leader. Journal of general internal medicine26(1), 88-90.
Dinh, N. B. K., Caliskan, A., & Zhu, C. (2021). Academic leadership: Perceptions of academic leaders and staff in diverse contexts. Educational Management Administration & Leadership49(6), 996-1016.
Dima, A. M., & Ghinea, V. (2016, November). A model of academic leadership. In European Conference on Management, Leadership & Governance (p. 61). Academic Conferences International Limited.
Erfanian Khanzadeh,H., &Torkanloo, Z. (2017). Investigating The Effective Factors On Productivity: The Effect Of Empowering Leadership On Achievement Motivation, Inspirational Motivation And Mental Persuasion. Productivity Management (Beyond Management), 10(40), 57-131. [In Persian]
Gedminiene, M., Kaminskiene, L. (2016). Educational Leadership In Higher Education: A Scientific Literature Review. IOSR Journal Of Humanities And Social Science, 21(3), 93-9.
Ghiasi, S., Pardakhtchi, M. H., Dori, B., Farasatkhah, M. (2013). A Reflection on the Establishment of Management Succession Planning in University, A Model Emerging from the Data base Theory. Journal of Research in Educational Systems, 6(19), 7-49. [In Persian]
Gmelch, W. H. (2013). The development of campus academic leaders. International Journal of Leadership and Change, 1(1), 25-35.
Hupp, J. R. (2015). Leading others toward excellence. Journal of Oral and Maxillofacial Surgery73(12), S149-S152.
Jafari, P., Arasteh, H., Rahgozar, M. & Shahmeri, M. (2013). Model For Improving The Effectiveness Of Managers Of Departments Of Universities And Higher Education Centers (Case Study Of Islamic Azad University), Social Development & Welfare Planning, 5(14), 209-251. [In Persian]
Javanak Liavali, M., Abili, K., Porkarimi, J. & Soltani Arabshahi, S. K. (2017). Providing A Pattern of Professional Development of Clinical Department Chairs: A Case Of State Universities of Medical Sciences In Tehran, Educational Strategies, 10(3), 180-202. [In Persian]
Jooste, K., Frantz, J., & Waggie, F. (2018). Challenges of academic healthcare leaders in a higher education context in South Africa. Educational Management Administration & Leadership46(4), 692-708.
Jaafaripooyan, E., Mosadeghrad, A. M., Ghiasipour, M., Shaqura, I. I. (2020). A leadership model for Iranian health-care organizations, Leadership in Health Services, available on Emerald Insight at: https://www.emerald.com/insight/1751-1879.htm.
Lotfi, F., Mokhtarpour, S., Momenirad, A., Amini, M. & Kojuri, J. (2012). Relevance Between Style Leadership And Organizational Commitment of Faculty Members. Hormozgan Medical Journal, 16, (3), 233-239. [In Persian]
Madanchian, M., Hussein, N., Noordin, F., & Taherdoost, H. (2017). Leadership effectiveness measurement and its effect on organization outcomes. Procedia Engineering181, 1043-1048.
Mahdinezhad, M., Mansor, M., Rmbeli, N., Hashim, E., & Shahhosseini, M. (2018). Effective Academic Leadership: Key Aspects of Leader Behavior in Higher Education. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences8(9), 657 – 665.
Pourkarimi, J., Farzaneh, M., Azizi, M. & Kordi, E. (2016). Designing a Professional Competencies Model for Educational Departments’ Heads in University of Tehran. Higher Education Letter, 9(34), 149-1.70. [In Persian]
Rezaian, A. (2020). Principles of Management (Vol. 30), Tehran: Samt. [In Persian]
Saatchi, M. & Azizpour Shoobie, A. A. (2005). Designing A Model For Effective Academic Leadership, Daneshvar Raftar, 12(11), 1-18. [In Persian]
Saroyan, A., Getahun, D., & Gebre, E. (2011). Understanding Leadership: Perception of Department chairs and Faculty. Annual meeting of the American Educational Research Association: New Orleans, Louisiana.
Sedgy Boukany, N., Abbaszadeh, M. M., Ghalavand, H. & Hassani, M. (2018). Analyzing Multiple Relationships of Effective Leadership, Strategic Planning by with Human Resource Efficiency of Higher Education Institutions in West Azerbaijan Province. The Journal of Productivity Management, 12(45), 31-69. [In Persian]
Shahmandi, E,. Silong, A. D,. Ismail, I. A,. Abu Saman, B., & Othman, J. (2011). Competencies, Roles and Effective Academic Leadership in World Class University, International Journal for Business Administration, 2(1), 44-53.
Shakour, M., Bazrafkan, l., Alizadeh, M. & Ghasemi, M. (2012). Assessing the Leadership Styles and Effectiveness of Administrators in Isfahan University of Medical Sciences in 1388. Iranian Journal of Medical Education, 11(9), 1255-1264. [In Persian]
Spence Ariemma, M. (2014). Academic Leadership in higher education: Using generalizability theory and structural equation modeling approches to examine academic Leadership efectivness and behavioaral coplexity in a Canadian college from a faculty persective, proquest Dissertations Publishing: Niagara university.
Taheri, M., Asadi Louyeh, A. & Khoshrang, H. (2014). Relationship between leadership styles of heads of education departments and faculties’ job satisfaction, Journal of Holistic Nursing and Midwifery, 24(1), 56-63. [In Persian]
Tsung-Ying,C. (2018). Medical leadership: An important and required competency for medical students, Tzu Chi Medical Journal, 30(2), 66-70.
White, D., Krueger, P., Meaney, C., Antao, V., Kim, F., & Kwong, J. C. (2016). Identifying potential academic leaders: Predictors of willingness to undertake leadership roles in an academic department of family medicine. Canadian Family Physician62(2), e102-e109.