نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی کارشناسی ارشد مشاوره خانواده، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
2 استادیار گروه روان شناسی تربیتی و مشاوره دانشگاه تهران
3 دانشجوی کارشناسی ارشد مشاوره خانواده، دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده
پژوهش حاضر باهدف بررسی اثربخشی برنامه تعاملاتی شناختی - رفتاری مثبتگرا بر بهبود بهداشت روان و رضایت از شغل معلمان شهر بوکان صورت گرفت. روش پژوهش شبه آزمایشی از نوع پیشآزمون -پسآزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل تمامی معلمان مرد دوره ابتدایی شهرستان بوکان در سال تحصیلی 98-97 بود که از بین آنها 16 نفر به روش نمونهگیری تصادفی خوشهای انتخاب شدند و در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزین شدند. ابزار گردآوری اطلاعات شامل پرسشنامه بهداشت روان کیز (2002) و پرسشنامه رضایت از شغل مینه سوتا (MSQ) بود که قبل و بعد از مداخله بر روی گروه آزمایش و کنترل اجرا شد. برنامه تعاملات گروهی بر اساس رویکرد شناختی -رفتاری مثبتگرا تنظیم شد و در طی 8 جلسه گروهی و مدتزمان 90 دقیقه برای گروه آزمایش اجرا شد اما بر روی گروه کنترل مداخلهای صورت نگرفت. دادهها با استفاده از روش تحلیل کوواریانس چند متغیره مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفت. یافتهها نشان داد که بین میانگین نمرات مؤلفههای رضایت از شغل (نوع شغل، فرصتهای پیشرفت، جوسازمانی و سبک رهبری) و مؤلفه -های بهداشت روان طی مراحل پیشآزمون و پسآزمون در گروه آزمایش تفاوت معناداری وجود دارد؛ درحالیکه این تفاوت در گروه کنترل معنادار نبود.
کلیدواژه‌ها
ابراهیمی، ا.، ارجمندنیا، ع. و افروز، غ. (1396). ارزیابی اثربخشی برنامه آموزشی مبتنی بر روان‌شناسی مثبتنگر در افزایش رضایت شغلی معلمان مدارس استثنایی. توانمندسازی کودکان استثنایی، 8(2)، 79-87.
ابوالقاسمی، ش. و مقتدر، ل. (1388). مقایسه اثربخشی درمان شناختی -رفتاری و آموزش ابراز وجود بر میزان رضایت و فرسودگی شغلی کارکنان مراکز بهداشت شهرستان رشت. فصلنامه روان‌شناسی تربیتی، 1(1)، 83-75.
پوریاسین، ز. و یوسفی، ف. (1389). پیشبینی رضایت شغلی دبیران بر اساس الگوی پنج عاملی شخصیت و هوش عاطفی. نشریه پژوهش در نظامهای آموزشی، 4(11)، 83-113.
حمیدی، ف. و محمدی، ب. (1391). بررسی مقایسهای میزان کیفیت زندگی کاری در معلمان مدارس فنی و نظری دورۀ متوسطۀ استان کردستان. نشریه پژوهش در نظامهای آموزشی، 6(16)، 91-106.
خدایاری فرد، م. (1379). کاربرد مثبت نگری در روان درمانگری با تأکید بر دیدگاه اسلامی. مجله روان‌شناسی و علوم تربیتی، 5(1)، 140-164.
خدایاری فرد، م. و عابدینی، ی. (1398). نظریهها و اصول خانوادهدرمانی با تأکید بر نظریههای نوین درمان شناختی -رفتاری و معنوی مذهبی با تجدیدنظر کلی (بر اساس DSM-5). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
راستگو، ن.، حرفه دوست، م. و خیرجو، ا. (1395). اثربخشی آموزش گروهی ذهن آگاهی بر فرسودگی شغلی، رضایت شغلی و برخی نشانگان آسیبشناسی روانی معلمان. دو فصلنامه راهبردهای شناختی در یادگیری، 4(7)، 198-179.
ربیعی، م.، شیرانی، س. و شریفی، ط. (1396). مطالعه اثربخشی مداخله شناختی -رفتاری بر کیفیت زندگی، عملکرد سازمانی و رضایت شغلی پرستاران. مجله بالینی پرستاری و مامایی، 7(1)، 54-42.
رحمانی خواجه لنگی، ع. (1388). هنجاریابی، تعیین روایی و پایایی پرسشنامههای رضایت بخشی و رضایتمندی شغلی مینه سوتا در میان معلمان سه مقطع ابتدائی، راهنمایی و متوسطه شهر اصفهان. پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه اصفهان.
سعیدی، م.، وطنخواه، ح. ر. و رضوی، م. س. (۱۳۹۷). اثربخشی آموزش شناختی –رفتاری بر رضایت شغلی ماماهای شاغل، چهارمین کنفرانس ملی رویکردهای نوین در علوم انسانی، چالشها و راهحلها، تهران، دانشگاه پیام نور.
سلطانی، س. و دوکانهای فرد، ف. (1394). اثربخشی آموزش مدیریت استرس به شیوه شناختی - رفتاری بر فرسودگی شغلی و رضایت زناشویی کارکنان هلالاحمر. مجله امداد و نجات، 7 (3) 84- 95.
سورانی، ر. (1397). تأثیر هوش معنوی بر سلامت روان معلمان مدارس. نشریه پژوهش در نظامهای آموزشی، 12(ویژهنامه)، 1201-1211.
قلمی، ز.، شعاع، ا. (1397). بررسی سلامت روان، سبک زندگی و هویت دینی بین کاربران فعال و عادی شبکههای اجتماعی (مطالعه موردی: دانشجویان دانشکده حقوق و علوم سیاسی و علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی). پژوهشهای ارتباطی، 25(96)، 135-160.
مقبل باعرض، ع.، آذر، ع. و عباسآبادی، ر. (1389). تأثیر هوش هیجانی مدیران بر رضایت شغلی کارکنانشان. مجله پژوهشهای مدیریت عمومی، 3(7)، 39-54.
هاشمی، ا. (1397). اثربخشی آموزش گروهی شفقت خود بر فرسودگی شغلی و رضایت شغلی معلمان. فصلنامه علمی - پژوهشی روشها و مدلهای روان‌شناختی، 9(31)، 25-46.
همتی نژاد، ح. و زینالی، ع. (1396). اثربخشی درمان شناختی رفتاری بر بهبود سلامت روانی مادران دارای دانشآموز نوجوان بزهکار. مجله مطالعات علوم پزشکی، ۲۸ (۵)، ۲۹۶-۳۰۴.
یعقوبی، ا. و نسائی مقدم، ب. (1398). اثربخشی روش مداخلهای روان‌شناسی مثبتگرا بر بهزیستی روان‌شناختی نوجوانان. مجله روانپزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران، 25(1)، 14-25.
Allan, B. A., Dexter, C., Kinsey, R., & Parker, S. (2018). Meaningful work and mental health: Job satisfaction as a moderator. Journal of Mental Health, 27(1), 38-44.
Anclair, M., Lappalainen, R., Muotka, J., & Hiltunen, A. J. (2018). Cognitive behavioural therapy and mindfulness for stress and burnout: a waiting list controlled pilot study comparing treatments for parents of children with chronic conditions. Scandinavian Journal of Caring Sciences, 32(1), 389-396.
Bartz, D. E. (2018). Managers effectively using positive psychology and its attributes of flow, mindfulness, mindset, optimism, and happiness. International Journal of Education and Human Developments, 4(4), 26-32.
Benn, R.; Akiva, T.; Arel, S. and Roeser, R. W. (2012), “Mindfulness training effects for parents and educators of children with special needs”. Developmental Psychology, 48: 1476–1487.
Dobson, K. S., & Dozois, D. J. (Eds.). (2019). Handbook of cognitive-behavioral therapies. Guilford Publications.
Ebert, D. D., Lehr, D., Boß, L., Riper, H., Cuijpers, P., Andersson, G., ... & Berking, M. (2014). Efficacy of an internet-based problem-solving training for teachers: results of a randomized controlled trial. Scandinavian journal of work, environment & health, 582-596.
Ebrahimi, E., arjmandnia, A., Afroz, G. (2017). The Assessment of the Impact of an Educational Program Based on Positive Psychology on Increasing Job Satisfaction of Teachers Working in Exceptional School. Empowering Exceptional Children, 8(2), 79-87. [In Persian]
Faragher, E. B., Cass, M., & Cooper, C. L. (2005). The relationship between job satisfaction and health: a meta-analysis. Occupational and environmental medicine, 62(2), 105-112.
Ghalami, Z., Shoa, A. (2019). A Study on Mental Health, Lifestyle and Religious Identity among Active and Common Social Networking Users (Case: Students at Faculty of Law and Political Science and Communication Science of Allameh Tabataba'i University). Communication Research, 25(96), 135-160. [In Persian]
Golpasha, E., & Khodayarifard, M. (2018). Developing a Romantic Lifestyle Educational Package and its Effectiveness on the Quality of Life of Young Couples. 10th World Council for Psychotherapy/Asian Federation. University of Tehran. Tehran.
hamidi, A., mohammadi, B. (2012). A comparative study of the quality of work life in teachers of technical and theoretical secondary schools in Kurdistan province. jiera, 6(16), 91-106. [In Persian]
Hashemi, S. (2018). The Effectiveness of Self-Compassion Training on Burnout and Job Satisfaction of Teachers. Journal of Psychological Methods and Models, 9(31), 25-46. [In Persian]
Hemmati Nejhad H, Zeinali A. (2017). Effectiveness of cognitive behavioral therapy on improving mental health of mothers with delinquent adolescent student. Stud Med Sci, 28(5), 296-304. [In Persian]
Himle, J. A., LeBeau, R. T., Weaver, A., Brydon, D. M., Bybee, D., Kilbourne, A. M., ... & Smith, F. N. (2019). Study protocol: A multisite trial of Work-Related Cognitive behavioral therapy for unemployed persons with social anxiety. Contemporary clinical trials communications, 16, 100-464.
Kampkötter, P. (2017). Performance appraisals and job satisfaction. The International Journal of Human Resource Management, 28(5), 750-774.
Keyes, C. L. (2002). The mental health continuum: From languishing to flourishing in life. Journal of health and social behavior, 207-222.
Khodayarifard, M. (2000). Application of positivity in psychotherapy with emphasis on Islamic perspective. Journal of Psychology and Educational Sciences, 5 (1), 164-140. [In Persian]
Khodayarifard, M., Abedini, Y. (2019). Theories and principles of family therapy with emphasis on new theories of religious cognitive-behavioral and spiritual therapy with general revision (based on DSM-5). Tehran: University of Tehran Press. [In Persian]
Khodayarifard, M., Asayesh, M.H. (2018). Explaining Theoretical Foundations and Practical Application of “Systemic Behavior Modifying Technique”: Providing a New Technique in Family therapy. 10th World Council for Psychotherapy/Asian Federation. University of Tehran. Tehran.
Kilbourne, A. M., Beck, K., Spaeth‐Rublee, B., Ramanuj, P., O'Brien, R. W., Tomoyasu, N., & Pincus, H. A. (2018). Measuring and improving the quality of mental health care: a global perspective. World psychiatry, 17(1), 30-38.
Kratt, D. (2019). Teachers’ perspectives on educator mental health competencies: A qualitative case study. American Journal of Qualitative Research, 2(1), 22-40.
Muqbal Ba'riz, A., Azar, A., Abbasabadi, R. (2010). The effect of managers' emotional intelligence on job satisfaction of their employees. Journal of Public Management Research, 3 (7), 39-54. [In Persian]
Nichols, M. P. (2014). The Essentials of Family Therapy 6 edition. Pearson Education.
Norcross, J. C., & Newman, C. F. (1992). Psychotherapy integration: Setting the context.
Pouryasin, Zahra, Yousefi, Farideh. (1389). Predicting teachers' job satisfaction based on a five-factor pattern of personality and emotional intelligence. jiera, 4 (11), 83-113. [In Persian]
Rahmani Khajeh Langi, A. (1388). Standardization, determining the validity and reliability of Minnesota Satisfaction and Job Satisfaction Questionnaires among primary, secondary and high school teachers in Isfahan. Master Thesis. Faculty of Psychology and Educational Sciences. University of Esfahan. [In Persian]
rastgoo, N., herfedost, M., kheyrjoo, E. (2017). The Effectiveness of a Group-Based Mindfulness Training on teacher’s burnout, job satisfaction, and some psychopathological symptoms., 4(7), 179-198. [In Persian]
Roeser, R. W.; Skinner, E.; Beers, J. and Jennings, P. A. (2012). “Mindfulness training and teachers’ professional development: An emerging area of research and practice”. Child Development Perspectives, 6(2): 167–173.
Sarker, M. N. I., Sultana, A., & Prodhan, A. S. (2017). Job satisfaction of employees of public and private organizations in Bangladesh. J Polit Sci Public Int Aff, 1(1), 1-8.
Seligman, M. E., Rashid, T., & Parks, A. C. (2006). Positive psychotherapy. American psychologist, 61(8), 774-788.
Shankland, R., & Rosset, E. (2017). Review of brief school-based positive psychological interventions: A taster for teachers and educators. Educational Psychology Review, 29(2), 363-392.
Shoshani, A., & Steinmetz, S. (2014). Positive psychology at school: A school-based intervention to promote adolescents’ mental health and well-being. Journal of Happiness Studies, 15(6), 1289-1311.
Skaalvik, E. M., & Skaalvik, S. (2017). Motivated for teaching? Associations with school goal structure, teacher self-efficacy, job satisfaction and emotional exhaustion. Teaching and Teacher Education, 67, 152-160.
Soorani, R. (2018). The role of spiritual intelligence in the social: Impact of spiritual intelligence on mental health in public high school teachers. jiera, 12(Special Issue), 1201-1211. [In Persian]
Spector, P.E. (1997) Job Satisfaction: Application, Assessment, Causes, and Consequences. Sage Publications, Thousand Oaks, CA.
Van Droogenbroeck, F., & Spruyt, B. (2015). Do teachers have worse mental health? Review of the existing comparative research and results from the Belgian Health Interview Survey. Teaching and Teacher Education, 51, 88-100.
Weiss, D. J., Dawis, R. V., & England, G. W. (1967). Manual for the Minnesota satisfaction questionnaire. Minnesota studies in vocational rehabilitation.
Yaghoobi A, Nesai Moghadam B. (2019). The Effect of Positive Psychology Intervention on the Psychological Well-Being of Adolescents. IJPCP, 25(1), 14-25. [In Persian]
)